Cyprus en de Europese Unie

In mei 2004 traden tien nieuwe landen toe tot de Europese Unie (EU). Eén van hen was Cyprus. Dit eiland in de Middellandse Zee wordt bewoond door Grieken en Turken en is sinds 1960 een onafhankelijke staat. In het begin van de jaren zeventig brak er een burgeroorlog uit tussen de Grieken en de Turken, waarbij de regering de kant van de Grieken koos. Dit zorgde ervoor dat veel Turken moesten vluchten. In 1974 pleegden Griekse militairen een staatsgreep op het eiland, om het bij Griekenland te voegen. Als gevolg hiervan besloot Turkije een invasie te ondernemen, die tot een bezetting van het noordelijke deel van het eiland leidde. Hierdoor moesten veel Grieken vluchten. Het gevolg was een grote politieke en sociale scheiding op het eiland die tot op de dag van vandaag bestaat: in het zuiden de Grieks-Cypriotische Republiek Cyprus (Grieks-Cyprus) en in het noorden de in 1983 uitgeroepen Turkse Republiek van Noord-Cyprus (TRNC, Turks-Cyprus), die alleen door Turkije wordt erkend.

Grieks-Cyprus is zoals gezegd een lidstaat van de Europese Unie. Dit roept een belangrijke vraag op: waarom mocht Grieks-Cyprus lid worden van de Europese Unie, terwijl dat land geen zeggenschap heeft over ongeveer een derde van zijn grondgebied én zich in een conflictsituatie met de TRNC bevindt? Met andere woorden: waarom heeft de Europese Unie een conflicthaard in huis gehaald?

Cyprus kon om twee redenen de Europese Unie zover krijgen dat men Cyprus als lid verwelkomde. De eerste reden was dat de Cypriotische bondgenoot Griekenland als lid van de Europese Unie een belangrijke rol speelde. Griekenland weigerde in te stemmen met de toetreding van acht Oost-Europese landen zolang Cyprus niet tot de Europese Unie mocht gaan behoren. Aangezien machtige landen als Duitsland en Frankrijk graag Oost-Europese landen als Polen en Hongarije bij de EU wilden hebben, deden die niet moeilijk tegen de eisen van de Grieken. Een tweede reden die verklaart waarom Cyprus welkom was bij de EU, is dat de Cyprioten en vooral de Grieken er door sterk lobbywerk in geslaagd zijn om de Europese Unie de Griekse visie op het conflict op het eiland over te laten nemen. Men ging binnen de Europese Unie de Grieken als ‘de goeden’ en de Turken als ‘de kwaden’ zien, waardoor men compassie toonde voor de Grieken.

Vlak voordat Cyprus tot de Europese Unie toetrad, vond in zowel Grieks- als Turks-Cyprus een referendum plaats over het Annan-plan, een plan waar de leiders van de Europese Unie veel vertrouwen in hadden. Dit plan, van de Verenigde Naties, stelde voor om de beide delen van het eiland te herenigen in een federale democratische staat, die in zijn geheel tot de Europese Unie zou gaan behoren. De Turks-Cyprioten stemden vóór het plan, de Grieks-Cyprioten—met instemming van hun regering—tegen. Pas op dat moment zagen de EU-leiders in dat zij een moeilijk op te lossen probleem binnen hadden gehaald en besloten zij de banden met de TRNC aan te halen. De Grieks-Cyprioten lijken er niet mee te zitten: zij hebben een sterke positie in de onderhandelingen over de toetreding van Turkije tot de Europese Unie.

Interessante vragen

Waarom is er nog geen vrede tussen de Turken en de Grieken op Cyprus?

Gebruik voor het beantwoorden van deze vraag de volgende hulpvragen:

Wat voor beelden hebben ‘de’ Grieken en ‘de’ Turken op Cyprus van elkaar en van het conflict waarin ze zich bevinden?
Wie geven ze de schuld van het conflict?
Hoe hebben de visies van de Grieken en de Turken de wijze waarop ze aan de onderhandelingen deelnamen beïnvloed?
Hoe moet volgens de Grieken een vredig Cyprus bereikt worden? Hoe volgens de Turken?
Waarom mislukten de onderhandelingen steeds?
Waarom is het Annan-plan verworpen?
Denk je dat er binnen afzienbare tijd één Cypriotische staat is, waar Turken en Grieken in vrede met elkaar kunnen leven?

Betrek bij het beantwoorden van deze vraag de eventuele toetreding van Turkije tot de Europese Unie en de veranderde houding van de Europese Unie ten aanzien van Grieks-Cyprus.

Hoe verloopt het toetredingsproces voor landen die tot de Europese Unie willen behoren?

Gebruik voor het beantwoorden van deze vraag de volgende hulpvragen:

Wie beslist over de toetreding van nieuwe landen?
Aan welke eisen moeten landen die tot de EU willen behoren voldoen?
Hoe verloopt het proces van de mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie? Welke rol speelt Cyprus daarin?
Hoe reageert de Europese Unie op andere conflicthaarden in een lidstaat (denk aan Noord-Ierland en Baskenland)?
Wat voor voorspelling kun je op basis hiervan doen over de EU-houding ten aanzien van het Cypriotische conflict?

Literatuur

Th. van den Hoogen: ‘De uitbreiding van de Europese Unie: Turkije en de kwestie-Cyprus’, in: B. Bomert, Th. van den Hoogen en R.A. Wessel: Jaarboek Vrede en veiligheid 2003. Internationale veiligheidsvraagstukken en het Nederlands perspectief, Centrum voor Internationaal Conflictanalyse en –Management, Nijmegen, 2003.
R.H. Lieshout: De organisatie van de West-Europese samenwerking. Een voortdurende strijd om de macht, Coutinho, Bussum, 1997.
B. Reinalda: Internationale organisaties sinds 1815: theorievorming en evolutie, Nijmegen, 2003.

Links

Heb je vragen of wil je meer informatie over dit onderwerp? Stuur dan een e-mail naar pucofsociety@fm.ru.nl en dan word je in contact gebracht met de betreffende docent.

Deze handreiking voor een profielwerkstuk is gemaakt door de Faculteit der Managementwetenschappen.