Dragende beginselen en fundamentele rechten

Kernthema: de weerbare rechtsstaat

De rechtsstaat is kwetsbaar. Ontwikkelingen binnen de EU én Nederland laten zien dat de rechtsstaat onder druk staat. Hoe kunnen we verzekeren dat de waarden van de rechtsstaat onder moeilijke omstandigheden worden behouden? En wat maakt de rechtsstaat weerbaar? Om deze vragen te beantwoorden, doen we onderzoek naar de werking van rechtsstatelijke instituties, de mechanismen die de rechtsstaat beschermen en het concept van de (weerbare) rechtsstaat. 

Onderzoekers: Chiel Kuypers, Michiel van Emmerik en Ronald Tinnevelt. 

Deelthema 1: Een integere overheid

Integriteitsbeleid is belangrijk om te voorkomen dat overheidsfunctionarissen publieke bevoegdheden inzetten ter bevrediging van particuliere belangen. Zulk beleid is nodig voor het openbaar bestuur, de volksvertegenwoordiging en de rechter. Hoe dat beleid juridisch vorm krijgt is afhankelijk van groepskenmerken, zoals de democratische legitimatie van de volksvertegenwoordiger en de onafhankelijkheid van de rechter. Hoe verenigen we deze waarden met het streven naar een integere overheid?

Onderzoekers: Ella Lerk, Hansko Broeksteeg, Leon Trapman, Max Theunisse, Paul Bovend'Eert en Raymond Schlössels. 

Deelthema 2: een controleerbare overheid

Een transparante, controleerbare overheid is belangrijk om te verhinderen dat personen overheidsmacht gebruiken voor andere doelen dan het algemeen belang. Diverse instrumenten zorgen voor die transparantie en controleerbaarheid, zoals het afleggen van verantwoording door ambtsdragers, openbaarheid van overheidsinformatie en rechtsbescherming tegen overheidshandelen. Hoe kan deze controleerbaarheid worden verenigd met het belang van een effectieve overheid?

 Onderzoekers: Bob Assink, Dagmar Gerards, Emilia Steendam Visser, Joost Sillen, Nikky van Triet, Paul Bovend’Eert, Raymond Schlössels, Roel Schutgens en Rowin Jansen.

Deelthema 3: Kansen en gevaren van digitalisering

Digitalisering biedt kansen, maar ook gevaren. Het kan zorgen voor een efficiënte overheid die doelmatig met geld omgaat, maar kan de rechtsstaat ook onder druk zetten en een gevaar vormen voor de weerbare rechtsstaat. Bijvoorbeeld door oneigenlijke beïnvloeding tijdens verkiezingscampagnes. Hoe kunnen de gevaren van digitalisering het hoofd worden geboden en kansen worden benut?

Onderzoekers: Frederik Zuiderveen Borgesius, Maarten Peeters, Maartje Kouwenberg, Ruben te Molder en Tonny Nijmeijer.