Meer weten over meertaligheid in het onderwijs
Er is veel informatie over meertaligheid en (taal)onderwijs te vinden in een aantal recentelijk verschenen documenten: een rapport over Language teaching and learning in multilingual classrooms van 2015 van de Europese Commissie, de in 2018 verschenen verkenning Talen voor Nederland van de KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie der Wetenschappen), het door de PO-raad gepubliceerd rapport Ruimte voor nieuw talenten van 2017, en een in 2018 verschenen rapport Meertaligheid in primair en voortgezet onderwijs van het SLO. De ene bron is wat toegankelijker geschreven dan de andere maar wat deze documenten allemaal gemeen hebben is dat ze allemaal het belang van meertaligheid in het onderwijs benadrukken en het nut van een veeltalige aanpak in het onderwijs onderkennen. Deze boodschap is ook terug te lezen in verschillende (opinie)stukken die de afgelopen jaren zijn verschenen, waaronder dit stuk in Trouw over thuistalen van de hand van Gerrit Jan en collega Karijn Helsloot (Studio Taalwetenschap), en een artikelen in Tijdschrift Taal over het omgaan met verschillende talen in de klas:Meertaligheid: een oordeel of vooroordeel? door Carla van Engel-van Esch. Zie ook een artikel van Piet van Avermaet in Levende Talen Magazine: Waarom zijn we bang voor meertaligheid?
De bijdragen in het boek Meertaligheid en onderwijs, geredigeerd door Orhan Agirdag en Ellen-Rose Kambel, bevatten aanbevelingen, strategieën en tips voor het omgaan met meertaligheid in het onderwijs. Wil je meer weten over het wetenschappelijk onderzoek naar het belang en inzet van meertaligheid in de klas, dan is dit een goed begin. Met voorbeelden uit onder andere Nederland, Friesland, Vlaanderen en Zweden. De auteurs zijn betrokken bij de Rutu Foundation voor meertalig intercultureel onderwijs, een organisatie die zich inzet voor mother tongue instruction (onderwijs in eigen taal). Op hun website is een uitgebreide online bibliotheek te vinden met allerlei bronnen over dit onderwerp, vooral Engelstalige boeken en onderzoeksverslagen. Een andere aanrader is het boek Haal meer uit meertaligheid. Dit toegankelijk geschreven boek is het resultaat van jarenlang onderzoek in Vlaanderen over het omgaan met talige diversiteit in het basisonderwijs.
Wil je als leerkracht meer weten over hoe om te gaan met nieuwkomers, leerlingen die net in Nederland zijn aangekomen en nog geen of nauwelijks Nederlands praten? Dan is de toolset van het EDINA-project een echte aanrader! EDINA staat voor EDucation of Newly Arrived Immigrants en het project is een samenwerking tussen beleidsmakers, scholen en onderzoekers uit Finland, België en Nederland. De toolset is een serie van modules over o.a. de aankomst en beoordeling van nieuwkomers, differentiatie en interculturele competenties. Hij zit bomvol met nuttige informatie voor leerkrachten en schoolleiders, vooral op het niveau van “hoe omgaan met”, niet zozeer met concreet lesmateriaal. Een ander belangrijk informatiepunt om meer te weten te komen over nieuwkomers in het onderwijs is Lowan.
Nog een bron van zowel achtergrondinformatie als concrete lesplannen en -ideeën (zie hieronder) is het al eerder genoemde rapport Ruimte voor nieuw talenten van de PO-raad. Hierin vind je bijvoorbeeld meer uitleg over schooltaal en dagelijkse taal, wat mooi aansluit bij clip 2. In Bijlage 1 van dit rapport staat er ook een uitgebreide lijst van (vooral Nederlandstalige) bronnen van meer informatie over meertaligheid en taalonderwijs. De auteurs vormen samen het Lectoreninititatief Professionalisering Taalonderwijs Nieuwkomers. Op hun website is veel achtergrondliteratuur te vinden, die je direct kunt downloaden.
Het Mobility and Inclusion in Multilingual Europe project is in de zomer van 2018 afgesloten met de publicatie van een “vademecum”, oftewel handleiding, over meertaligheid. Deze handleiding bestaat uit 72 vragen over meertaligheid waaronder een aantal over het leren en onderwijzen van taal, zoals “How can inclusive school systems best manage linguistic diversity?”. Dit document is gratis te downloaden via de MIME project website.
Andere (onderzoeks)projecten over meertaligheid en dan wel met name in Friesland zijn te vinden op de website van het lectoraat Fries & Meertaligheid. Ook op de website van Kentalis zijn verschillende producten over meertaligheid (en taalontwikkelingsstoornissen) te koop, waaronder een DVD, een online cursus en workshop.
Er is veel informatie te vinden over taal op taalcanon.nl, inclusief een mooie animatieclip over meertaligheid (Hebben meertalige kinderen een taalachterstand?). Deze clip sluit mooi aan bij onze tweede en derde clip en behandelt deels dezelfde onderwerpen. Het taalgebruik is echter best ingewikkeld en dus is dit filmpje vooral geschikt voor oudere basisschoolleerlingen. Dit geldt ook voor de website (en bijbehorend boek), die gericht is op middelbare scholieren. Andere animatie/kennisclips over meertaligheid gemaakt door oud-promovenda Claire Goriot over haar onderzoek naar vroeg vreemdetalenonderwijs bieden interessante achtergrond voor leerkrachten (deze zijn hier, hier en hier te vinden).
Wil je meer weten over hoe de verschillende talen die in Nederland gesproken worden in elkaar zitten? Dan zijn onderstaande twee website behulpzaam: