"Hoe voorkomen we blikvernauwing door hyperspecialisatie?" - reacties

Hyperspecialisatie zorgt voor een steeds beperktere blik op het recht. Jozua van der Beek vraagt zich af: hoe kunnen we blikvernauwing voorkomen?

In zijn blog 'Has specialization reached its zenith?' luidt Jaap Bosman de noodklok vanwege een ontwikkeling die de praktijk en de wetenschap raakt. Hij signaleert dat hypergespecialiseerde advocaten steeds minder in staat zijn om vanuit een holistisch perspectief op het recht de verschillende elementen van een juridisch vraagstuk met elkaar te verbinden en daardoor een juiste diagnose te stellen en een geschikte oplossing te bereiken. De reden hiervoor is volgens Bosman dat de ‘eerste generatie’-specialisten nog werd opgeleid door generalisten, terwijl de ‘tweede generatie’-specialisten wordt opgeleid door specialisten. Naast het belang van een goede communicatie tussen specialisten wijst hij op het belang van de ontwikkeling van algemene juridische kennis en intuïtie. Bosman sluit af met de vraag wie die ontwikkeling gaat aansturen bij advocatenkantoren met uitsluitend specialisten.

Brede juridische opleiding

Allereerst valt op dat ook veel rechtenstudenten steeds eerder in hun studie een hyperspecialistische richting inslaan. Om de door Bosman gesignaleerde problematiek het hoofd te bieden, zullen universiteiten een brede juridische opleiding moeten (blijven) koesteren. Voor de toegang tot de juridische togaberoepen is een degelijke standaard voor het civiel effect van juridische opleidingen onmisbaar. Met een brede juridische opleiding zijn ook advocaten op specialistische kantoren beter gewapend tegen blikvernauwing door hyperspecialisatie.

Sectiewissel

Daarnaast komt binnen specialistische advocatenkantoren de sectiewissel steeds vaker in de knel. Vanuit kantoor ziet men vaak met lede ogen een advocaat-stagiaire vertrekken van de ene sectie (waarin juist is geïnvesteerd in een opleidingstraject) naar een andere sectie (waarin opnieuw moet worden geïnvesteerd in een opleidingstraject). Vanuit de advocaat-stagiaire bezien, bestaat lang niet altijd de behoefte aan een overstap naar een andere sectie, zeker indien die andere sectie niet de voorkeur van die advocaat-stagiaire heeft. Het gevolg is dat een verbreding van juridische kennis en ervaring regelmatig wordt misgelopen.

Cassatiepraktijk

Bij de vraag hoe binnen een advocatenkantoor de noodzakelijke specialisatie kan worden gecombineerd met brede juridische kennis en ervaring kan ook worden gewezen op de cassatiepraktijk. Een cassatieadvocaat is gespecialiseerd in het procederen bij de Hoge Raad. Tegelijkertijd zijn veel cassatieadvocaten – en ook veel raadsheren in de Hoge Raad – generalisten, in die zin dat zij de specialistische cassatietechniek toepassen op een breed terrein van het materieel recht. Een dergelijke brede kennis komt vaak goed van pas bij nieuwe juridische vragenstukken. Indien een kant-en-klaar antwoord niet voorhanden is, biedt bijvoorbeeld rechtsvinding door analogie regelmatig een oplossing. Een cassatiepraktijk zorgt niet alleen voor verdieping van juridische kennis en ervaring binnen een advocatenkantoor, maar meestal ook voor verbreding.

Technologische ontwikkelingen

In de toekomst zal het belang van de combinatie van specialistische en generalistische juridische kennis en ervaring nog verder toenemen. Wij bevinden ons immers in een stroomversnelling van technologische ontwikkelingen. Enerzijds neemt slimme technologie steeds meer juridisch werk over, zodat juristen hun vaardigheden zullen moeten aanscherpen om niet overbodig te worden. Anderzijds leiden deze technologische ontwikkelingen steeds weer tot nieuwe en complexe juridische vraagstukken, zodat juristen hun vaardigheden ook zullen moeten aanscherpen om deze ontwikkelingen in goede banen te kunnen leiden.

Het voorkomen van blikvernauwing door hyperspecialisatie is van groot belang. Het bovenstaande biedt slechts enkele gedachten naar aanleiding van de door Jaap Bosman gesignaleerde problematiek. Wij moeten hierover zeker verder denken.

Lees ook:

• Jozua van der Beek: "De rechtspraak leent zich natuurlijk niet voor 'computer says no'-achtige scenario's"
• Jozua van der Beek: "Modernisering civiel bewijsrecht: komt de waarheid beter aan het licht?"
• Mauritz Kop: "8 Technologische ontwikkelingen die elke jurist moet kennen"