Waar sta je als advocaat als de wet achterloopt op de feiten? - Reageren

Datum bericht: 5 oktober 2022

Caren Schipperus

Advocaat Caren Schipperus merkt dat de wet schuurt met haar zorgen over het milieu. "Waar sta ik als advocaat en dienstverlener bij de uitleg van wetten, regels en jurisprudentie als het gaat om biodiversiteit en klimaat?"

Al een tijdje vraag ik me af wat mijn rol is als advocaat en dienstverlener in een tijd waarin de wetten en regels waarmee we werken achterlopen op de feiten. Uit nieuwe inzichten blijkt dat regels die ooit bedacht zijn om mens en milieu te beschermen achterhaald zijn. Nieuwe regels laten op zich wachten en intussen staan begrippen als 'bestaande rechten', 'formele rechtskracht' en 'rechtszekerheid' stevig op een voetstuk.

Op LinkedIn volg ik mensen zoals Kees Klomp (onder andere Activist Researcher), Hans Stegeman (Chief Investment Strategist bij Triodos Bank), Jan Rotmans (Professor in Sustainability Transitions aan de Erasmus Universiteit) en daarnaast nog vele anderen die zich bezighouden met nadenken over systeemverandering omdat onze huidige manier van leven de planetaire grenzen overschrijdt. De toon van hun berichten is alarmistisch.

De korte samenvatting van hun betogen is dat door onze huidige leefwijze de aarde uitput, de biodiversiteit achteruit holt en de klimaatverandering met dezelfde snelheid (onherstelbare) schade aanricht aan onze leefomgeving. De wetenschap is het erover eens dat de mens hiervan de oorzaak is en dat alleen de mens er iets aan kan doen. Ook de urgentie staat niet ter discussie. Deze wetenschap leidt ertoe dat ik in mijn privé- en werkomgeving – voor zover dat binnen mijn vermogen ligt – er alles aan doe om mijn footprint zo klein mogelijk te maken.

F1 Zandvoort: commerciële belangen gaan voor het milieu

Maar wat moet ik hier nu mee in mijn werk? Waar sta ik als advocaat en dienstverlener bij de uitleg van wetten, regels en jurisprudentie als het gaat om biodiversiteit en klimaat? Voor mij wordt dit dilemma scherp geïllustreerd door de uitspraak van de voorzieningenrechter van 2 augustus 2022 over de natuurvergunning voor de F1-race in Zandvoort. In deze uitspraak staat het natuurbelang tegenover het economische belang van de circuitexploitant (CPZ in de uitspraak). In de uitspraak stelt de voorzieningenrechter vast dat CPZ beschikt over een in 1997 rechtsgeldig verleende, onherroepelijke vergunning met een bepaalde inherente stikstofemissie. In 1997 moesten Natura 2000-gebieden nog aangewezen worden.

Als jurist kun je stellen: de vergunning is rechtmatig verleend en tot op heden niet ingetrokken. Niks tegen in te brengen. Dat is ook precies wat de advocaat van CPZ heeft betoogd.

Maar als ik de overwegingen van de uitspraak lees, gaat het toch wringen. MOB en Stichting Rust bij de Kust hebben gesteld dat het ecologisch zwaarder moet wegen dan de publieke en economische belangen van de circuitexploitant. Zij hebben erop gewezen dat de stikstofdepositie een beschermd habitattype zal verslechteren (om nog maar te zwijgen van andere schade voor de gezondheid). Uit de uitspraak blijkt dat dit niet ter discussie staat.

Het college en het circuit stellen daartegenover dat publieke en economische belangen bij het doorgaan van de F1 zwaarder wegen dan het ecologische belang. CPZ betoogt dat het niet of beperkt doorgaan van het F1-weekend onevenredige economische gevolgen heeft voor zichzelf, de betrokken private investeerders en andere betrokken commerciële partijen. De F1-race levert volgens CPZ door de internationale uitstraling bovendien op nationaal en lokaal niveau economische voordelen op (werkgelegenheid, toerisme et cetera). Naast economische belangen zijn volgens CPZ ook sociaal-maatschappelijke belangen betrokken.

De voorzieningenrechter oordeelt dat de belangen die zijn betrokken bij het gebruik van het circuitterrein zoals vergund doorslaggevend zijn ten opzichte van de belangen die zijn betrokken bij de bescherming van de natuurlijke kenmerken van het natuurgebied. Daarbij komt de redenering van de voorzieningenrechter er in het kort op neer, dat de bestaande rechten leidend zijn.

Het intrekken van een natuurvergunning is een bevoegdheid en geen verplichting. De F1 is mateloos populair onder grote delen van de bevolking. Het intrekken van een natuurvergunning van een machtige partij zoals CPZ met koninklijke egards omgeven is onder deze omstandigheden niet een activiteit die een bestuurder graag ter hand zal nemen. De 'bestaande rechten' dienen echter een louter commercieel belang. De activiteit (vermaak!) draagt in meer of mindere mate bij aan de aantasting van een natuurgebied en de emissies dragen hoe dan ook bij aan het ontstaan van gevaarlijke klimaatverandering. CPZ heeft bij het te berde brengen van de belangen verzuimd te vermelden dat het gaat om de korte termijn, commerciële belangen, zonder erbij te vermelden dat op lange termijn het gebruik van de vergunning schade berokkent.

Wetgeving loopt achter

Terug naar mijn rol als jurist. Ik acht de verdediging van de belangen van CPZ in gemoede niet rechtvaardig omdat de wetgeving evident achterloopt op de feiten (die wetenschappelijk gedragen worden en erkend zijn in de Shell-uitspraak). Ik zou de belangen van CPZ bij de rechter niet kunnen behartigen. Het is duidelijk dat de politiek en bestuurders, nu het brood allengs duurder wordt, niet in actie komen om ook onze spelen af te nemen. Zolang politiek en bestuurders niet bereid zijn om onze levensstijl, ons vermaak en onze welvaart in verhouding te brengen met de planetaire grenzen zijn mijn ogen gericht op dappere mensen zoals Johan Vollenbroek en de rechtspraak. De civiele rechter heeft in de Shell-uitspraak laten zien dat bestaande rechten niet heilig zijn, als er sprake is van een wetenschappelijk erkend probleem en internationaal erkende reductieverplichtingen. Nu de bestuursrechter nog.

Wilt u op de hoogte blijven van inspirerende columns, kennisclips en de nieuwste cursussen? Meld u aan voor de informatiemails.


Caren Schipperus is advocaat bij ALEX Advocaten.

CPO Academy is het kennisplatform van het CPO. Met columns en kennisclips van CPO-docenten en wetenschappers. Voor inspiratie, reflectie en nieuwe inzichten.

Wilt u op de hoogte blijven van inspirerende columns, kennisclips en de nieuwste cursussen? Meld u aan voor de informatiemails.

aanmelden