2022. Lisa Westerveld. Popper in het Parlement

Datum bericht: 12 mei 2023

In 2022 tijdens de behandeling van de 'Tijdelijke wet maatregelen covid' citeerde Lisa Westerveld, kamerlid van Groenlinks Karl Popper. In 2010 studeerde zij af bij filosofie op de scriptie: 'The Open Society and Its Enemies' van Karl Popper.   Karl Popper gaat haar hele politieke carrière mee. Hieronder volgt een bloemlezing.

Door Ignace de Haes

Behandeling van: Goedkeuringswet vierde verlenging geldingsduur Tijdelijke wet maatregelen covid-19  01-02-2022

Mevrouw Westerveld (GroenLinks):

Voorzitter. "Hoe kunnen we politieke instituties zo inrichten dat voorkomen wordt dat incompetente of slechte machthebbers te veel schade aanrichten?" Ik heb het niet over deze minister, want ik zie hem al even kijken. Dit is een citaat van Karl Popper in zijn boek The Open Society. Het was een van de centrale vragen die hij stelde. In twee dikke pillen beschreef hij hoe een open en vrije samenleving de enige plek is waar mensen echt fundamenteel vrij kunnen zijn en waar mensen zich kunnen ontwikkelen. Maar die open samenleving moet wel beschermd worden. Die is nooit af en is geen vanzelfsprekendheid. Als hij het over vijanden heeft, zijn dat niet alleen vijanden van buitenaf. De vijanden van de democratie zijn ook degenen die haar van binnenuit ondermijnen. Popper schreef over de democratische paradox, de paradox dat op een democratische manier de democratie buitenspel kan worden gezet. Dat is een van de redenen dat wij de democratische rechtsstaat zo moeten inrichten dat hij tegen een stootje kan. Dat doen we onder meer door te waarborgen dat rechters en instituten altijd onafhankelijk zijn, dat de vrije pers zijn werk kan doen en dat verkiezingen in vrijheid plaatsvinden, maar ook door mensenrechten op te nemen in onze Grondwet. Onze democratische rechtsstaat is namelijk heel waardevol, maar ook best kwetsbaar.

Voorzitter. Popper leerde mij een les: dat onze democratische rechtsstaat nooit af is en nooit vanzelfsprekend is. Hij leerde mij ook dat we alert moeten zijn op partijen en op processen die onze democratische rechtsstaat ondermijnen. Hij leerde mij ook dat we moeten oppassen dat wij niet zelf het democratische besluitvormingsproces verloederen. Dat is mijn hartenkreet vandaag. Daarom vind ik het goed dat we het eens een keer over een wet hebben die ten grondslag ligt aan heel veel maatregelen die we de afgelopen periode hebben gehad en dat we het ook echt hebben over grondrechten. Twee jaar geleden was de coronacrisis een acute crisis. Er was een tekort aan mondkapjes, een tekort aan ziekenhuisbedden en ook een tekort aan pandemische ervaring. Het kabinet trok daardoor allerlei bevoegdheden naar zich toe. Dat was in die acute crisis ook hartstikke belangrijk, en het was vanzelfsprekend. Het kabinet moest immers ook voldoen aan artikel 22 van de Grondwet, dat is de plicht om de volksgezondheid te bevorderen.

[CB] Kamerstuk 35352, nr. 34 - Officiële bekendmakingen (1 december 2020)

Enkele weken geleden, bij de bespreking van de onderwijsbegroting, haalde ik nog de filosoof Popper aan, die zelf in de Tweede Wereldoorlog moest vluchten omdat zijn ouders joods waren en die tijdens de oorlog een belangrijk boek schreef over democratie, genaamd The Open Society and Its Enemies. Daarin beargumenteert hij dat een democratie kritische instituties heeft zoals wetenschap en vrije pers. Maar zijn boodschap was breder: de democratie verbeter je met elkaar door met elkaar dat belangrijke gesprek te blijven voeren.

Voorzitter. Het bijbrengen van kernwaarden aan kinderen hoort thuis te gebeuren, maar we kunnen er niet omheen dat ook het onderwijs een belangrijke rol speelt. Onderwijs leert kinderen kritisch kijken naar de wereld om hen heen en leert hun begrijpen hoe die wereld in elkaar zit, maar daarvoor is kennis alleen niet genoeg. Ook vaardigheden als kritisch reflecteren en argumenteren zijn nodig, om die kennis in de juiste context te plaatsen. Een school is zelf ook een samenleving in het klein, waar leerlingen vanuit allerlei achtergronden elkaar tegenkomen. Het is bij uitstek de plek waar niet alleen door te leren maar vooral ook door te doen geleerd wordt hoe om te gaan met vrijheid, democratie en religieuze gevoeligheid.

Actueel nieuws (17 december 2020)

Interessant. Welke filosoof inspireert u het meest en waarom?

“Karl Popper, over wie ik ook mijn afstudeerwerk heb geschreven. Hij schrijft over de waarde van democratie, wat mij heel erg heeft geholpen om na te denken over het werk als politica. Waarom is het nou zo mooi om volksvertegenwoordigster te zijn? Omdat je onderdeel uitmaakt van de democratie. Ik ben geen volksvertegenwoordigster omdat ik alles weet of overal een antwoord voor klaar heb, maar omdat ik probeer de belangen van mensen zoveel mogelijk mee te nemen in mijn werk. Dat betekent niet dat ik nooit fouten maak: die maken we immers allemaal. Ik ben net als iedereen feilbaar.

Voor mijn scriptie heb ik veel van Poppers ethische en politieke vraagstukken bestudeerd, onder andere over de grens van vrijheid. Mijn scriptie ging over de paradox die hij beschrijft, dat je er bij een democratie eeuwig voor moet waken dat je die democratie niet afschaft met elkaar. Dat je daarom waarborgen nodig hebt, zoals de Nederlandse grondwet. Het schrijven van die scriptie heeft mij heel erg doen nadenken over democratie en politiek.

Een andere filosoof die mij heeft geïnspireerd, is Hannah Arendt. Zij is natuurlijk bekend van haar beschrijving van het Eichmannproces, maar ook omdat ze een van de weinige vrouwen in de filosofenwereld is. Ze was een enorm vooruitstrevend denker, maar ook een vrouw die echt ergens voor stond. Ze stelde altijd vragen. Wie is de mens? Wat doet de mens? Haar boek over de banaliteit van het kwaad is een bekend voorbeeld, maar daarnaast heeft ze talloze essays geschreven. Heel inspirerend. Niet altijd makkelijk te lezen, dat moet ik er wel bij zeggen. Je moet er goed voor gaan zitten en daar heb ik niet altijd de tijd voor.”

Volzin (April 2019)

U studeerde af op de Oostenrijks-Britse filosoof Karl Popper. Waar raakt zijn denken uw werk? “Ik bestudeerde zijn boek The Open Society and Its Enemies, over democratie. Hierin beschrijft hij hoe filosofen vóór hem, zoals Plato, Hegel en Marx, een blauwdruk van de samenleving maakten. Zó moet het worden en ieder speelt daarbij zijn of haar vastgestelde rol. Popper, Joods en gevlucht voor de nazi’s, stelt dat wij juist een open samenleving moeten hebben. Die creëer je samen, in een open dialoog, door proberen en je te vergissen, trial and error. Door fouten te maken, daarvan te leren en gaandeweg onszelf te verbeteren, met inbreng van iedereen, zonder vastgelegde rollen. Popper vindt democratie het beste systeem om een staat te besturen. Tegelijk beschrijft hij er de paradoxen van. Dat je democratisch kunt besluiten om de democratie af te schaffen, bijvoorbeeld. Of dat eindeloze tolerantie kan leiden tot intolerantie, waar Wilders steeds op hamert. Om dat te voorkomen moet je binnen de democratie waarborgen inbouwen.

Dwars, Groen Linkse Jongeren (19 februari 2021)

U heeft uiteindelijk uw studie Antropologie stopgezet, en bent de studie Filosofie gaan doen. Komt uw filosofische achtergrond terug in uw huidige politieke carrière?

“Ja zeker wel. Ik ben uiteindelijk afgestudeerd in de Politieke Filosofie. Eigenlijk ben ik pas later in mijn studie echt de politieke kant opgegaan. Mijn afstudeerscriptie ging over The open society and its enemies van Karl Popper, een dik boek geschreven over de waarde van democratie. Dus toen ben ik mij ook meer gaan verdiepen in allerlei theorieën op dat gebied.

Bij Filosofie leer je goed om door verschillende brillen naar de wereld te kijken. Dat is heel belangrijk, want we zijn natuurlijk niet allemaal GroenLinksers. Veel mensen in de Tweede Kamer hebben toch een andere visie op de samenleving, en soms ook een heel ander mensbeeld. Het is erg nuttig om je te kunnen verdiepen in de perspectieven van anderen. Ik vind ook dat ‘denken’ helemaal niet stil zou moeten staan. Het is niet gek om soms je standpunten te veranderen. Dat is eigenlijk heel natuurlijk, en zou ook veel normaler moeten zijn. We zouden door middel van gesprekken met elkaar en het luisteren naar elkaar, goede argumenten tegen elkaar moeten laten afwegen waardoor je soms ook je eigen mening bijstelt. Ik vind dat dat nog wel vaker zou mogen gebeuren dat we zo open die debatten ingaan. Dus dat heb ik wel echt geleerd in mijn studie.

Daarnaast ben je bij Filosofie veel bezig met teksten lezen, vaak niet de makkelijkste teksten. Dus je leert om goed uit te zoeken wat er nou echt in een tekst staat, en wat de schrijver nou echt bedoelt. Daar heb ik ook veel aan als Kamerlid.”


lisaopde16e

In het kader van het 100-jarige bestaan van de universiteit heeft elke etage in het Erasmusgebouw een gezicht gekregen.  De 16e verdieping is de verdieping waar de filosofen zijn gehuisvest en daar hangt nu filosofe en tweede kamerlid Lisa Westerveld.
foto: Willem van der Kuijlen.

Lisa Westerveld (GroenLinks) heeft haar eigen wikipediapagina.

In het verleden heeft Lisa Westerveld ook een rol gespeeld in de voorlichting voor filosofie. Hier is ze te zienin een filmpje als alumnus. Ze werkt in dit filmpje als lobbyist bij de onderwijsbond.

Karl_Popper

Karl Popper (1902-1994) heeft ook zijn eigen wikipediapagina.

FTR en de politiek

bijsterveld

Sophie van Bijsterveld (CDA) is hoogleraar Religie en Recht en jarenlang lid van de eerste kamer geweest voor het CDA.  Haar inspiratiebron is Alexis de Tocqueville.
Ze heeft een aparte website opgericht onder de noemer Toqueville, Religie en Democratie. Op 13 juni 2019 hield Sophie van Bijsterveld haar oratie over Toqueville.

religie-democratie-en-samenleving-annalen-van-het-thijmgenootschap

Op de website Toqueville, Religie en Democratie worden ook blogs over het onderwerp gepubliceerd. Vijftig van die blogs zijn gepubliceerd in bovenstaand boek.

399px-Lambertus-marie-de-rijk-1343138644

Bertus de Rijk (1924-2012) (PvdA) was van 1961 tot 1969 hoogleraar wijsbegeerte in Nijmegen.

Als geboren katholiek werd hij na het Bisschoppelijk mandement van 1954 (Katholieken werd verboden om lid te worden van Socialistische organisaties) uit protest lid van de PvdA. Van 1956 tot 1991 maakte hij, namens de PvdA, deel uit van de Eerste Kamer. Hij was daar onder meer onderwijs- en defensiewoordvoerder en, vanaf 1980, eerste ondervoorzitter van de Senaat. Tussen 1961 en 1964 moest hij zijn functie neerleggen om hoogleraar te kunnen worden aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen (bron wikipedia).

bisschoppelijk_mandement_1954