1958. Met Thaumasia op reis

Datum bericht: 18 februari 2023

In april 1958 gingen twintig studenten van de Nijmeegse Wijsgerige Faculteitsvereniging Thaumasia enkele dagen op studiereis naar Leuven en Brussel. Onder leiding van professor Dries van Melsen woonden ze een congres bij dat georganiseerd werd door het Wijsgerig Gezelschap te Leuven en de Vereniging voor Thomistische Wijsbegeerte uit Nijmegen. Ook bezochten ze de Wereldtentoonstelling, die dat jaar in Brussel gehouden werd. In de jaren erna volgden onder meer studiereizen naar Florence en Bologna, Warschau, Münster en Oxford. Binnen Thaumasia leefde immers sterk “de aandrang om ook buiten Nijmegen de filosofie te ontmoeten”, zoals te lezen is in het archief van Thaumasia in het Universiteitsarchief van de Radboud Universiteit.

Door Lieke Broens

Voor me staan vijf archiefdozen. Op de zijkanten staat ‘Thaumasia’ geschreven. In de dozen zitten 31 dossiers met onder meer notulen van bestuursvergaderingen, statuten, subsidieaanvragen voor studiereizen, correspondentie met zusterverenigingen en uitnodigingen voor lezingen. De archiefstukken zijn chronologisch geordend en dateren van 1946 tot 1971. Bladerend door de dossiers, probeer ik een beeld te vormen van de studievereniging die Thaumasia geweest is. Welke activiteiten vonden er plaats, wie was er lid, met welke andere studieverenigingen was er contact? Een studiereis naar Leuven en Brussel in 1958 blijkt een mooie gelegenheid om Thaumasia nader te leren kennen.

Naar Leuven en Brussel

Twintig studentleden van Thaumasia gingen in het voorjaar van 1958 enkele dagen naar Leuven en Brussel om een congres bij te wonen dat georganiseerd werd door het Wijsgerig Gezelschap te Leuven en de Vereniging voor Thomistische Wijsbegeerte uit Nijmegen. Hun reis werd begeleid door professor wijsbegeerte Dries van Melsen, die tevens voorzitter was van de Vereniging voor Thomistische Wijsbegeerte. In het archief is een lijst te vinden met daarop de namen van de studenten die meegingen. Achttien mannen, onder wie tien geestelijken, en twee vrouwen. Het merendeel studeerde filosofie. Het was niet verplicht om filosofie te studeren wanneer je lid wilde worden van Thaumasia. In de statuten is te lezen dat “allen die zich ex professo of anderszins met de studie van wijsbegeerte bezig houden” lid konden worden.

En naar de wereldtentoonstelling

Het congres werd georganiseerd van 18 tot 20 april 1958. Dit weekend viel samen met het begin van de Wereldtentoonstelling die dat jaar in Brussel gehouden werd. Dit was geen toeval. Een jaar eerder hadden de besturen van het Wijsgerig Gezelschap en de Vereniging voor Thomistische Wijsbegeerte besloten dat de eerstvolgende gezamenlijke algemene vergadering op die data zou plaatsvinden en dat de thema’s van de lezingen zouden passen binnen het algemene thema van de Wereldtentoonstelling, ‘De mens’. In de conceptuitnodiging voor het congres is te lezen dat de lezingen “(…) de levenskracht tot uiting brengen van de katholieke gedachte omtrent dit onderwerp.” De eerste twee dagen vonden de lezingen plaats in het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte in Leuven. De slotlezing werd gehouden in ‘Civitas Dei’, het paviljoen van de Heilige Stoel op het terrein van de Wereldtentoonstelling.

De allereerste studiereis

De studiereis naar Leuven en Brussel was de eerste studiereis sinds de oprichting van Thaumasia. De leden werden uitgenodigd door de praeses van de Filosofische Kring uit Leuven, pater Rombaut. Een jaar eerder, bij de feestelijkheden rond de dies natalis van Thaumasia, waren enkele studenten van de Filosofische Kring uit Leuven in Nijmegen op bezoek geweest. Een jaar later volgde dus een uitnodiging vanuit Leuven. De uitnodiging werd zeer gewaardeerd door het bestuur van Thaumasia, want, zo schreef de quaestor in zijn antwoord, “Het verrassende toeval wil namelijk, dat onze vereniging reeds geruime tijd overwoog dit jaar weer een studiereis te ondernemen naar Leuven en dat wij met name naar een mogelijkheid zochten deze te doen samenvallen met het wijsgerig congres dat van 18 tot 20 april in uw stad wordt gehouden.” Dat ze graag het congres wilden bezoeken is niet verwonderlijk. Hun professor wijsbegeerte, Van Melsen, was immers niet alleen een betrokken docent, maar ook voorzitter van de Vereniging voor Thomistische Wijsbegeerte, een van de organisatoren van het congres.

Zo laag mogelijk gehouden kosten

De studenten vertrokken op vrijdag naar Leuven. Negen van hen reisden met een gehuurd Volkswagenbusje, zes met een gehuurde auto, twee met een scooter en de overige drie met de trein. “In deze constellatie bleken, na veel berekeningen, de kosten het laagst,” zo is te lezen in correspondentie over een subsidieaanvraag voor de reis. Enkele weken voor de reis kwam er een enigszins bezorgde brief van professor Wylleman, secretaris van het Wijsgerig Gezelschap te Leuven. Hij schreef dat slechts twee deelnemers om logies hadden gevraagd en attendeerde het bestuur er op dat het moeilijk zou zijn in de dagen na het begin van de Wereldtentoonstelling logies te vinden. Wellicht dacht hij dat het logies dat aangeboden werd door het Wijsgerig Gezelschap te duur was voor de studenten, want hij vermeldde ook dat de prijs voor logies voor studenten omlaag zou gaan van 75 naar 60 frank per nacht. Daarnaast schreef hij dat geen van de studenten gevraagd had deel te kunnen nemen aan de maaltijden tijdens de studiedagen. Ook hier wees hij op de kosten: “Ik wil u er minstens op attent maken dat u in geen goedkoper condities zult kunnen middagmalen en avondmalen dan die welke voorzien zijn door het bestuur.” Enkele dagen later kreeg hij een geruststellend antwoord uit Nijmegen. Verschillende paters onder de deelnemers aan de studiereis hadden voor zichzelf en enkele andere deelnemers voor logies en maaltijden gezorgd in hun kloosters. Alleen de twee vrouwelijke deelnemers wilden zich graag opgeven voor logies en maaltijden.

En ook studentikoze buitensporigheden

Over de verdere invulling van het weekend is weinig meer te vinden dan een opsomming van de onderwerpen van de lezingen die de studenten bijwoonden. De lezingen werden gegeven door twee professoren uit Leuven en twee Nijmeegse professoren. Hun lezingen gingen over ‘Het wezen van de mens’, ‘Mens, wetenschap en techniek’, ‘Mens en cultuur’, en ‘De mens en het absolute’. Na afloop van de slotzitting die gehouden werd in de congreshal van het Vaticaanse paviljoen, bezochten de studenten de Wereldtentoonstelling. Enkele dagen na het weekend schreef Nico Dodeman, abactis van Thaumasia, een brief aan professor Wylleman om hem te bedanken voor de prettige ontvangst en de goede verzorging. Hij noemde de studiereis “een avontuur” en een “allerplezierigste kennismaking met gastvrije Leuvenaren”. Slechts één zin wijst op enig studentikoos gedrag: “Enkele dissonanten als het nachtelijk bellen aan de poort van het Hoger Instituut mogen ons vergeven zijn als studentikoze buitensporigheden.”


civitas dei

Op de foto: Civitas Dei’, het paviljoen van de Heilige Stoel op het terrein van de Wereldtentoonstelling. In dit gebouw werd de slotlezing gehouden.

Thaumasia werd op 30 maart 1957 opgericht. Op 3 april 1957 werden de statuten door het Nijmeegs Studentencorps ‘Carolus Magnus’ (NSC) goedgekeurd en werd Thaumasia officieel erkend als onderafdeling van het NSC.

De geschiedenis van Thaumasia begint echter ruim tien jaar eerder. Thaumasia was namelijk een voortzetting van de Philosophische Studiekring, ook wel ‘De Praesocraten’ genoemd, die in 1946 mede op initiatief van de professoren wijsbegeerte Van Melsen, Robbers en Peters was opgericht.

In de statuten van de Philosophische Studiekring is te lezen dat deze tot doel had “bij te dragen aan de philosophische vorming van zijn leden”. Dit werd geprobeerd te bereiken “door het organiseren van vergaderingen waarin leden of genodigde sprekers wijsgerige onderwerpen behandelen en de discussie erover openstellen”. De Philosophische Studiekring hield op 26 maart 1957 op te bestaan. Enkele dagen later werd Thaumasia opgericht.

De naam ‘Thaumasia’ is ontleend aan het Griekse woord θαυμασια dat ‘verwondering’, ‘wonderlijke dingen’ betekent.  Verwondering als begin van alle wijsheid. Het was een “filosofische faculteitsvereniging voor allen die zich ex professo of anderszins met de studie van wijsbegeerte bezig houden”.

De vereniging bestond uit verschillende disputen zoals het metafysisch dispuut, het wijsgerig dispuut, het natuurfilosofisch dispuut en het toneeldispuut. Er werden regelmatig lezingen en discussies georganiseerd over uiteenlopende filosofische onderwerpen. In de statuten staat dat de vereniging “wijsgerige activiteiten onder studenten stimuleert en leidt, vooraanstaande filosofen uitnodigt lezingen te komen houden en contacten legt met andere wijsgerige verenigingen”. In de beginjaren telde Thaumasia ongeveer zestig leden.

Gebruikte archieven

Archief ‘Thaumasia’, Universiteitsarchief Radboud Universiteit

Archief ‘Wijsgerige Vereniging Thomas van Aquino’, WTVA 281 – 36, Katholiek Documentatie Centrum

Meer reizen

Herman Berger (1924-2016), in 1961 gepromoveerd in Nijmegen en vanaf 1967 hoogleraar filosofie in Tilburg, schreef in 1967 in het literaire tijdschrift Raam over een studiereis van Thaumasia naar Warschau, waaraan hij deelnam: Kroniek, Raam. Jaargang 1967 - DBNL

Herman van Erp (stuk uit 1967) beschrijft in zijn stuk ook de reizen en congressen van Thaumasia in de jaren zestig.