Hoogleraar en student Theologie over de Nashville-verklaring
De Nashville-verklaring leverde een stortvloed aan reacties op. Deze Nederlandse vertaling van het Amerikaanse Nashville Statement uit 2017 en de steun hiervoor zorgden in Nederland voor veel verontwaardiging, omdat deze christelijke verklaring zich uitspreekt tegen homoseksualiteit en transgenders. Maar wat betekent deze verklaring precies? Welke plaats heeft zo’n verklaring binnen de kerk en daarbuiten? Peter Nissen, hoogleraar Oecumenica en predikant, houdt de verklaring kritisch tegen het licht.
“De Nashville-verklaring heeft de Nederlandse samenleving in aanraking gebracht met een wereld die de meesten alleen maar kennen uit de roman Knielen op een bed violen van Jan Siebelink: die van de orthodoxe en bevindelijke gereformeerden. Dat is een wereld die in een seculariserend Nederland steeds meer in een isolement komt te staan, maar die dat isolement ook zelf zoekt. De seculiere wereld is immers slecht, is verderfelijk. De opvattingen en praktijken rond seksualiteit, de beleving van homoseksualiteit, transgender, dat zijn voor hen alleen maar bewijzen van de slechtheid van de wereld en van de mens. De mens, zo geloven zij, is immers uit zichzelf, als gevolg van de erfzonde, altijd tot het kwade geneigd.”
Wie ondertekenen zo'n verklaring?
Gaat dit alleen om een klein, select groepje? “De omvang van die wereld moet niet onderschat worden. De ondertekenaars van de Nashville-verklaring zijn vooral predikanten uit drie kerkgenootschappen: de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), en daarbinnen dan de zogenaamde Gereformeerde Bond, vervolgens de Hersteld Hervormde Kerk en de Gereformeerde Gemeenten. Samen zijn die goed voor bijna een half miljoen christenen. De Gereformeerde Bond staat voor ongeveer een kwart miljoen leden van de PKN (die in totaal bijna twee miljoen leden telt), en de Gereformeerde Gemeenten en de Hersteld Hervormde Kerk vormen qua grootte het derde en het vijfde protestantse kerkgenootschap van Nederland. Zij zijn elk vele malen groter dan de vrijzinnige kerkgenootschappen (zoals remonstranten en doopsgezinden) bij elkaar.”
Ophef
De meeste negatieve reacties in Nederland kwamen op de statements over homoseksualiteit en transgender zijn. “Homoseksualiteit en transgenders worden door de ondertekenaars van de Nashville-verklaring als tegennatuurlijk beschouwd en daarmee als in strijd met de ordening die God in de schepping heeft aangebracht. Dit denken vanuit de natuur en de scheppingsorde en dus niet vanuit de vrijheid van de mens wijkt uiteindelijk niet zo heel veel af van de officiële leer van de rooms-katholieke kerk over seksualiteit. Ook daar geldt homoseksualiteit als ‘ongeordende liefde’. De katholieke priester Antoine Bodar heeft zelfs een boek met die titel laten verschijnen, waarin hij spreekt over zijn eigen homoseksualiteit. De klassieke opvatting in behoudende christelijke kring over homoseksualiteit is: je mag het wel zijn, maar je mag er niets mee doen. De Nashville-verklaring gaat nog een stapje verder. Die zegt: van God mag je ook niet zo zijn. Dat is natuurlijk een enorme slag in het gezicht van alle mensen in die kerk die een homoseksuele geaardheid hebben of die tot het inzicht zijn gekomen dat zij in een verkeerd lichaam zitten, en voor hun familieleden en vrienden. Er wordt eigenlijk tegen je gezegd: God wil niet dat jij zo bent. Dat druist in tegen het meest fundamentele inzicht van de bijbelse en christelijke traditie: dat God liefde is en dat je je als mens aanvaard mag weten zoals je bent. Mens, je mag er zijn! Dat is voor mij de kern van de boodschap van de Bijbel. Daarvoor sta ik bijna elke zondag op de preekstoel.”
Stellige verklaring
“Wat vooral opvalt is de stelligheid van de Nashville-verklaring. Zij is geen discussiestuk, geen stuk waarin vragen worden opgeworpen, maar zij is één aaneenrijging van zekerheden. Het is eigenlijk heel arrogant: de opstellers zeggen te weten hoe God denkt, wat God vindt. En als je er anders over denkt, zit jij fout. Er is geen ruimte voor debat en voor gesprek. Met diezelfde stelligheid zetten zij ook de Bijbel in. Zij kapen bijbelteksten voor hun eigen gelijk. Het Nederlands Bijbelgenootschap heeft daar terecht tegen geprotesteerd. De opstellers van de Nashville-verklaring laten de Bijbel buikspreken: de bijbelteksten worden gebruikt om hun eigen gelijk te vertolken. Zo ga je niet om met teksten die tweeduizend jaar of meer oud zijn. Dat is pas heiligschennis.”
Prof. dr. Peter Nissen is hoogleraar Oecumenica aan de Radboud Universiteit en remonstrants predikant in Oosterbeek.
"Neem teksten die aannemen iets te zeggen over God theologisch kritisch onder de loep"
Student Theologie Marieke Bernard vertelt hoe ze de kennis en vaardigheden uit haar studie toepast op een statement als de Nashville-verklaring:
“De Nashville-verklaring is in mijn ogen een voorbeeld van de impact die theologische stellingen kunnen hebben, zowel in de kerk als in de samenleving. Vanuit mijn opleiding heb ik geleerd om zo’n verklaring niet oppervlakkig te bekijken maar me af te vragen wat er precies speelt. De tekst van de verklaring is afkomstig uit een Amerikaanse context en nagenoeg direct overgeplaatst naar de Nederlandse context. Dat vind ik een opmerkelijke keuze. De ondertekenaars beroepen zich op de autoriteit van de Bijbel. Maar er wordt weinig argumentatie gegeven voor de link tussen hun statements en de Bijbel zelf. En tot slot geeft de verklaring een beeld weer waarbij de christen zich tegenover de seculiere cultuur plaatst. Er zijn meerdere theologische modellen te bedenken die de verhouding tussen christendom en cultuur anders uitleggen. Wat de Nashville-verklaring vooral laat zien, is hoe belangrijk het is om teksten die aannemen iets te zeggen over God, theologisch kritisch onder de loep te nemen.”
In Nijmegen Theologie studeren?
Dit bericht verscheen eerder in verkorte vorm op Radboud Recharge.