Internationale vrouwendag 2014

Moedermelk in kunst, cultuur en gezondheidszorg

In Nederland werd de eerste Internationale Vrouwendag gevierd op 12 maart 1912. In 1917 werd als gevolg van de stakingen, vanwege de slechte omstandigheden in de textielindustrie van St. Petersburg, 8 maart verkozen als definitieve datum voor Internationale Vrouwendag. Sinds de jaren zestig waarin de tweede feministische golf op gang kwam wordt Internationale Vrouwendag weer volop gevierd, meestal met demonstraties, bijeenkomsten en conferenties. Vrouwen uit alle landen en politieke stromingen doen hieraan mee. In 1978 werd Internationale Vrouwendag door de Verenigde Naties erkend en wordt het in Nederland door veel vrouwengroepen gezamenlijk gevierd op 8 maart. Op 13 maart 2014 organiseerde het Institute for Gender Studies voor de 27ste keer Internationale Vrouwendag met dit jaar als thema: “Moedermelk in kunst, cultuur en gezondheidszorg”.

De middag begon met een lunch waar de medewerkers van de RU zich tegoed konden doen aan lekkere broodjes, quiches en een drankje. Hierna gaf Prof. Dr. Willy Jansen (hoogleraar Genderstudies) een lezing en gaf Margriet Smulders (kunstenaar en fotograaf) een presentatie bij haar foto’s. Drs. Marijke Naezer introduceerde de sprekers en leidde de discussie.

In haar lezing bespreekt Willy Jansen betekenissen die er worden gegeven aan moedermelk in onder andere het katholicisme en de islam. Uit afbeeldingen van borstvoedende vrouwen wordt duidelijk dat katholieken dit vooral tot uiting brengen in afbeeldingen van Maria met haar zoon Jezus. Katholieken delen, door het drinken van moedermelk, in het lichaam van Christus en het geloof. De macht van de melk van Maria werd gelijk gesteld aan het bloed van Jezus. De moedermelk diende zo naast het lichamelijke doel van moedermelk ook een geestelijk doel. In de 15e en 16e eeuw veranderde het vrouwbeeld waardoor borsten in deze periode steeds meer als seksueel werden gezien. Dit leidde in 1593 dan ook tot een verbod op naaktheid in religieuze kunst.

In de islam is de kracht van moedermelk zo groot dat men, in bijvoorbeeld Cairo, accepteert dat zelfs gesluierde vrouwen borstvoeding geven in het openbaar. Borstvoeding is zo krachtig dat volgens de Koran het delen van melk leidt tot verwantschap. Voor vrouwen heeft dit tot gevolg dat zij niet kunnen trouwen met een melkverwant en dat zij een groter netwerk van verwanten hebben. Inzicht in de multiculturele context is van groot belang in de huidige westerse gezondheidszorg. Het “mengen van melk”, om kinderen die bijvoorbeeld te vroeg zijn geboren bij te voeden, heeft als gevolg dat islamitische kinderen onbedoeld verwant worden aan hun melkdelers. Er zijn nu twee moedermelkbanken in Nederland die bemiddelen tussen donoren en vragers van moedermelk, bijvoorbeeld:www.moedermelknetwerk.nl.

Tenslotte laat Nijmeegs kunstenaar en fotograaf Margriet Smulders, bekend om haar bloemenfotografie en de serie portretten die ze ter gelegenheid van 75-jarig jubileum van de universiteit maakte, een deel van haar fotografiewerk over moedermelk zien. De fotoserie (pdf, 19 MB) heeft als boodschap: “Verzachten van banden met melk”.

Na afloop van de lezingen was er gelegenheid om vragen te stellen aan de sprekers en werd nog nagediscussieerd over de rol die moedermelk speelt in de huidige samenleving. Opvattingen over de betekenissen van moedermelk zijn cultureel bepaald en de grenzen blijven veranderen.

Referenties

Atria: Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis: Ontstaansgeschiedenis Internationale Vrouwendag:

http://www.atria.nl/atria/content/219722/8_maart_internationale_vrouwendag

Vrouwenlexicon. Tweehonderd jaar emancipatie van A-Z. Onder redactie van Hedy d’Ancona, Annermarie Kloosterman, Selma Leydesdorff, Anja van Oostrum, Dorien de Wit en Maggy Groenewald-Froger (eindredactie). Utrecht, uitgeverij Het Spectrum, 1989 (Scala-reeks)