2012

Vrouw en vluchteling: Emancipatie of onderdrukking?

Verslag van de Internationale Vrouwendag 2012, georganiseerd op 8 maart door het Institute for Gender Studies, met als onderwerp:  Vrouw en vluchteling: emancipatie of onderdrukking?

Vorig jaar koos het Institute for Gender Studies voor een thema dat vooral aansloot bij de beleving van de Westerse, geëmancipeerde vrouw, namelijk de representatie van vrouwen in films en series. Een veelgehoord argument heden ten dage is dat vrouwen het nu allemaal wel zo'n beetje voor elkaar hebben wat betreft de emancipatie en dat het feminisme daarom achterhaald is. Daar zijn uiteraard kanttekeningen bij te plaatsen, zo bleek al uit de lezing van vorig jaar. Dat werd nog eens onderstreept door de rel die dat zelfde jaar ontstond rondom de seksistische promotiefilmpjes van Labrad van de Radboud Universiteit. Duidelijk is dus dat er nog een hoop te bevechten valt.

Wereldwijd moet er nog een hoop gebeuren op het gebied van emancipatie. De eerste stap is echter bewustwording van de huidige situatie. Daarbij moet ook de rol van Nederland en de Nederlandse overheid niet over het hoofd worden gezien. Aan dit aspect is tijdens de lezingen  op de viering van de Internationale Vrouwendag uitgebreid aandacht besteed.Toch is het zo dat vrouwen de afgelopen decennia een hoop bereikt hebben, vooral in de Westerse landen op het gebied van vrijheden, keuzes en mogelijkheden. Het is daarom goed om stil te staan bij de problemen die vrouwen in veel niet- westerse landen of vrouwen van niet - westerse komaf, wereldwijd dagelijks ondervinden. Het Institute for Gender Studies koos dit jaar voor een thema dat de aandacht richt op de internationale emancipatieproblematiek, namelijk Vrouw en Vluchteling.

De eerste lezing (doc, 55 kB) werd verzorgd door Tineke Strik, lid van de Eerste Kamer namens Groen Links en docent migratierecht bij het Centrum voor Migratierecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij doet tevens onderzoek naar Europees asiel en migratiebeleid en de effecten op de regels van de lidstaten. Tineke heeft tijdens en na haar studies Nederlands en Internationaal Recht onder andere gewerkt bij Vluchtelingenwerk Nederland, de rechtbank in Zwolle en het Ministerie van Justitie. Tijdens de lezing vroeg de enthousiaste en bevlogen Tineke aandacht voor de dilemma's die komen kijken bij de uitzetting van jonge meisjes die in Nederland zijn opgegroeid met een emancipatoir beeld op maatschappij, en door de uitzetting gedwongen worden zich aan te passen aan onderdrukkende patronen. ‘Ik ben vandaag vrolijk', begon Tineke haar lezing. Dat was haar reactie toen ze de ‘tweet' van het meisje Sahar las. Sahar mocht in Nederland blijven. Ter illustratie van het thema van haar lezing is ze in gegaan op het debat rondom ditmeisje, dat in april 2011 speelde. De 14-jarige Sahar, oorspronkelijk afkomstig uit Afghanistan, woont al tien jaar in Nederland en is opgegroeid met onze Westerse normen en waarden. Als zij terug zou moeten naar Afghanistan zou dat zeer problematisch zijn voor haar. Gelukkig heeft Sahar een verblijfsvergunning gekregen, maar helaas zijn er veel geëmancipeerde, ‘verwesterste' meisjes voor wie de toekomst er minder rooskleurig uitziet.

De tweede lezing (doc, 54 kB) werd verzorgd door cultureel antropoloog Gerrianne Smits, die momenteel werkzaam is bij Amnesty International. Zij heeft onderzoek gedaan naar de ervaringen van kinderen in vreemdelingendetentie en over de rationalisatie van vreemdelingendetentie in de Nederlandse politiek van 1984 tot 2010. Uit haar onderzoek blijkt dat vreemdelingendetentie standaardprocedure is geworden, terwijl het in Nederland volgens de wet alleen ingezet mag worden als uiterst middel. Mensenrechten zijn in het geding door de vanzelfsprekendheid van vreemdelingendetentie, door de lange duur van detentie en door het onnodig zwaar regime, zo vertelde Gerrianne ons. Zowel de rechten van mannen als van vrouwen worden geschonden, maar de praktijkvoorbeelden van Gerrianne laten zien dat er een aantal genderspecifieke problemen spelen bij vreemdelingendetentie. Zowel met de gezondheidsaspecten die bij het vrouw-zijn een rol spelen zoals een zwangerschap, en de zorgrol die vrouwen vervullen wordt in vreemdelingendetentie onvoldoende rekening gehouden. Slachtoffers van mensenhandel en uitbuitingen, zoals vrouwen die gedwongen in de prostitutie moeten werken, moeten niet in detentie worden gezet maar juist worden beschermd.

In 2010 zaten ruim 100 vrouwen vast, waaronder de zwangere Meriam Jeunesse. Door haar zwangerschap moest zij een gyneacoloog bezoeken, maar dat mocht alleen geboeid en onder bewaking. Haar Nederlandse man mocht ook niet bij het bezoek aanwezig zijn. Zwangere vrouwen zouden gezien de duur en de zwaarte eigenlijk niet in detentie moeten, maar verandering brengen in de inhumane manier waarop dit gebeurt is een eerste stap.

Deze lezingen waren omlijst met een aantal extra activiteiten. Het Nijmeegse mannenkoor Karolus Magnus  verzorgde een kort programma aan het einde van de lunch. Hun indrukwekkende Gregoriaanse gezangen gaan over het geweld dat vrouwen nog steeds, wereldwijd, dagelijks wordt aangedaan. Het koor had de Internationale Vrouwendag uitgekozen als dag om hun nieuwe cd te presenteren en een exemplaar ervan te overhandigen aan prof. dr. Willy Jansen, hoogleraar en directeur van het Institute for Gender Studies.

Naast de muzikale omlijsting van Karolus Magnus zorgde ook de Vrouwengroep Amnesty,  voor een extra toevoeging aan het programma. Zij voerden op 8 maart een fotoactie voor de vrouwenrechten in Saudi-Arabië. Vrouwen mogen daar geen auto rijden en ook niet demonstreren. Daarom had Amnesty een groot bord met een foto van een automobiliste klaargezet, waarmee de aanwezigen op de foto konden. Deze actie is bedoeld om de inwoners van Saoedi- Arabië een hart onder de riem te steken en om aandacht te vragen voor de situatie daar.

Gezien de grote opkomst tijdens de lunch en de lezing blijkt dat de Internationale Vrouwendag een evenement is dat nog steeds belangrijk is voor veel vrouwen. Vooral een thema als Vrouw en Vluchteling laat zien dat er nog veel moet gebeuren op het gebied van emancipatie. We beseffen ons natuurlijk dat door er alleen bij stil te staan we het leed van de vrouwen niet oplossen, maar bewustwording is een eerste stap. Veel vrouwen hebben meegeholpen met de actie van Amnesty en zo hun steentje bijgedragen. Anderen zijn hopelijk geïnspireerd door de lezingen. Het belangrijkste doel van de viering van de Internationale Vrouwendag op 8 maart is in een feestelijke en inspirerende setting aandacht besteden aan de kracht van vrouwen, en dat was zeker geslaagd. Daarnaast is er meer bewustwording gecreëerd voor de positie van vrouwen wereldwijd.

- Sanne Versteeg

Voor meer informatie kunt u terecht op http://www.ru.nl/genderstudies of kunt u mailen naar vrouwendag@maw.ru.nl.