1. Hoe belangrijk zijn (verre) reizen voor jou als professional om je werk te doen/ je netwerk op te bouwen/ te onderhouden? Met andere woorden kun je een goede wetenschapper zijn als je minder vliegt?
Ik heb een bestaand netwerk, maar er komen steeds nieuwe spelers bij die je wilt leren kennen. Nu bijvoorbeeld heb ik een aanvraag liggen voor internationale samenwerking voor een onderzoek. Voor een dergelijk internationaal partnerschap is behoorlijk wat concurrentie. Wil je in de competitiedruk die er is, kans van slagen hebben dan heeft face to face contact meerwaarde. Aan de andere kant is het goed om bij een onderzoeksaanvraag te kijken naar partners die zoveel mogelijk andersoortig zijn. Dus een andere sociaaleconomische/ culturele achtergrond hebben. Dat betekent bijvoorbeeld niet samenwerken met Duitsland en België, maar liever met Roemenië of Portugal. Hiermee zit je dus geografisch wel meer op afstand.
Een aantal jaar geleden, nog voor de coronatijd, deden we onderzoek naar klimaatmitigatie maar vanuit het idee van Climate Friendly Climate research. Dat is eigenlijk een voorloper van wat we hier aan de universiteit aan het doen zijn. Het doel was om na te denken over de reisbewegingen die je met elkaar maakt om elkaar te zien. Er is geen verbod op vliegen, maar we keken of er een consortium-meeting gehouden kon worden op een strategische plek waar zoveel mogelijk mensen konden komen zonder te vliegen. Of dat er een combinatie mogelijk is met andere zaken zoals gepland congresbezoek. Dat hebben we een aantal keer gedaan. Volgens mij is dat al een stap in de goede richting en een elegante manier om daarover na te denken.
2. De Radboud Universiteit en het Radboudumc streven naar CO₂-neutraal reizen in 2030. Is dat haalbaar denk je en waarom wel of waarom niet?
Als je dat meest belangrijke maakt van al je andere doelen en ook andere partijen kan bewegen tot systeemverandering, dan is dat zeker haalbaar. Dat betekent dat je rekening moet houden met verschillende afstanden en reistijden en ook met de wetenschappelijke praktijk; hoe is de financiering geregeld. Het is een systeemtransformatie en niet een substitutie van vliegen naar treinreizen of zoomen. Er zit veel meer achter en het is iedere keer weer een afweging en maatwerk. Dat vraagt offers en ik vind het belangrijk dat die pijn gelijk verdeeld wordt. Ik zou het heel vervelend vinden als jonge wetenschappers die net beginnen die community-building missen, omdat er een verbod op vliegen is.
Ik juich het streven van 2030 van harte toe, maar bekijk het zowel groot als klein. Door corona zijn veel mensen verder van de werkplek gaan wonen. Dat levert meer mobiliteit op terwijl dat niet wenselijk is en op den duur niet houdbaar is. Van mij mag de werkgever mensen best wel stimuleren om in de buurt van hun werkplek te wonen.
3. Hoe kunnen we medewerkers stimuleren om duurzamer te reizen?
Beleid werkt meestal omdat mensen al vinden dat dat dat een goed idee is. Beleidsmakers denken andersom, maar meestal is beleid een uitdrukking van datgene waar we het al over eens zijn.
Het is goed om over het vliegbeleid na te denken. Maar ik vraag me af of dat nou de meeste impact gaat hebben op het klimaat vanuit de universiteit en het ziekenhuis.
Op mijn afdeling heerst al een bewustzijn om wel of niet ergens heen te gaan met het vliegtuig. Het gaat om een sociale norm die je met elkaar moet opbouwen en dan ook niet moeilijk doen als het niet anders kan. Voor deze sociale omslag moeten de randvoorwaarden in orde zijn, dus tijd en geld en dat soort zaken. Dat gaat uiteindelijk doorslaggevender zijn, alleen beleid is niet genoeg. Beleid werkt meestal omdat mensen al vinden dat dat dat een goed idee is. Beleidsmakers denken andersom, maar meestal is beleid een uitdrukking van datgene waar we het al over eens zijn.
4. Ben je door de coronacrisis anders gaan kijken naar reizen voor je werk en het digitale alternatief? En zo ja, hoe?
Voor een heel groot gedeelte ben ik er door corona achter gekomen dat het digitale alternatief geen volwaardige vervanging is voor fysiek bij elkaar komen. Heb je al een vertrouwens- en samenwerkingsverband opgebouwd en je moet wat dingen regelen in lopende trajecten dan kun je dat volgens mij prima digitaal doen. Voor community vorming en het opbouwen van vertrouwensbanden met nieuwe mensen/ partijen zie ik het niet als een soort vervanging. Ik denk dat het daar te ineffectief voor is.
In de economische geografie gaat het altijd over cognitieve afstand. Dat is makkelijk te overbruggen, want je kunt een brief/ mail of een boek schrijven. Daarnaast is er de relationele en geografische afstand. Het zijn die 3 afstanden waar je eigenlijk over na moet denken. Er is een wisselwerking hiertussen. Sommige netwerken kunnen elkaar heel goed vinden op basis van cognitieve afstand, omdat je ongeveer hetzelfde doet. Dan vind je elkaar wel en zijn die andere twee afstanden ondergeschikt. Je kunt elkaar ook goed vinden vanuit relationele afstand ook al is er wat minder met die cognitieve afstand. En als derde is er de geografische afstand. Je werkt met elkaar samen omdat je dicht bij elkaar zit.
Vanuit economisch geografie kijk je naar dit soort interacties. Het ligt eraan waar je het voor doet, en dat zal voor iedereen anders zijn. Afhankelijk van de levenscyclus in je carrière maak je andere keuzes. Als je net begint met een baan bij de universiteit en je gaat promoveren dan is community building belangrijk en moet je elkaar in de ogen zien. Bonding is dan veel belangrijker dan de cognitieve afstand. Heb je op een gegeven moment je netwerk opgebouwd en je kunt er goed mee samenwerken, dan hoef je elkaar niet iedere keer te zien. Dan is er een samenwerkingservaring en kun je makkelijk informatie digitaal uitwisselen.
5. Wat vind je van het beleid om niet meer te vliegen naar steden die binnen zeven uur met duurzame alternatieven te bereiken zijn?
Op zich ben ik voor, alleen wijst de praktijk uit dat je niet naar alle bestemmingen een goede treinverbinding hebt. Daarnaast leg je eigenlijk mensen langs een meetlat als je dit gaat doen. Dan beoordeel je iemand alleen op vlieggedrag. Een volledige aanpak zou zijn om te kijken naar het gehele duurzame gedrag van iemand. In het algemeen wordt in deze wereld duurzaam gedrag niet beloond.
In het algemeen wordt in deze wereld duurzaam gedrag niet beloond.
Planologisch zit er altijd een trade-off in. Als je nadenkt over duurzame mobiliteit, dus niet alleen vliegen, dan moet je in essentie niet alleen zeggen dat je vanaf 7 uur moet vliegen. Je zou eigenlijk een scala aan maatregelen en prikkels moeten bedenken, waarbij duurzaam gedrag wordt beloond. In de reiskostenregeling kun je duurzaam reizen (te voet, fiets, OV) bijvoorbeeld ruimhartiger belonen. Wat me opvalt is dat het meestal gaat om financiële prikkels, terwijl één van de grootste drempels om duurzaam te reizen tijd is en daar hoor ik heel weinig over. Ik vind dit een omissie. Als we elkaar opleggen om met de trein te gaan dan kost dat tijd. In een druk leven met allerlei dingen die gebeuren, zou je kunnen zeggen dat dit eigenlijk een dimensie is waar je echt wat aan zou moeten doen en niet er alleen maar vanuit gaan of iemand de trein pakt.
We lijden meer aan tijdsarmoede dan aan financiële armoede, dus financiële prikkels en nudges helpen niet zoveel.
Over het reisbureau: volgens mij kun je beter met alle universiteiten samenwerken en er één duurzaamheidsbureau van maken. Gezamenlijk heb je meer marktkracht om er iets mee te doen. Niet te klein denken, probeer op te schalen. Eventueel ook overheden erbij betrekken. Het is een systeemverandering. Voor je het weet is het 2030, dus je moet nu beginnen. Je kunt niet uitstellen
6. Ver reizen naar conferenties kan een privilege zijn; gevestigde wetenschappers van kapitaalkrachtige instituten hebben vaak een streepje voor. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat wetenschappers wereldwijd een gelijke(re) kans krijgen om een internationaal netwerk op te bouwen, ongeacht hun achtergrond? Met andere woorden, hoe maak je conferenties en onderzoek inclusiever?
Inmiddels is veel al hybride, maar dat hou je denk ik geen heel congres vol. Na een paar sessies is de koek op. Zelf werk ik met name in Europa, dus kan niet beoordelen of door de hybride organisatie een conferentie inclusiever is geworden.
7. Wil nog iets over duurzaam reizen kwijt?
In Nederland zelf is ook genoeg vervoers- of bereikbaarheidsarmoede, dus dat mensen niet goed op hun werkplek kunnen komen. Dat is meer een algemeen probleem. Vanuit dorpen kan de combinatie met het OV echt nog beter. Stimuleer duurzaam vervoer door wat ruimhartiger te vergoeden. Zie het ook als een investering in gezondheid. Bekijk het holistischer en maak het allemaal wat makkelijker. Zorg bijvoorbeeld dat er een goede fietsenmaker in de buurt is. Zorg voor fietspompen in de fietsenkelder. En waarom moeten de fietsen altijd in de kelder en mogen auto’s gelijkvloers? Waarom moeten auto’s niet allemaal verder weg gezet worden? Je kunt duurzaam reizen allemaal nog een stuk laagdrempeliger maken.