Radboud Universiteit
Zoek in de site...

Op de Bedestond

Liedtekst

In 1806 plaatste Keizer Napoleon Bonaparte zijn broer Lodewijk Napoleon op de troon in Nederland. Het land werd een monarchie, de republiek hield op te bestaan.

Lodewijk Napoleon probeerde een nationale koning te zijn om zijn positie van legitimiteit te voorzien. Hij wist het staatsapparaat op een effectieve manier uit te breiden. Toch ontstond er veel ongenoegen over zijn regering, gemotiveerd door oude sociaaleconomische argumenten en in de hand gewerkt door de koninklijke ‘spilzucht’. Zijn modernisering van het belastingsysteem leidde tot traditionelere uitingen van protest. Verzet was echter ook gericht op Lodewijks Franse afkomst, zijn ‘tirannieke bewind’ en zijn ondemocratische machtsovername. Dit verzet werd onder meer verwoord door terug te grijpen op oude orangistische rijmpjes of door de teloorgang van de Nederlandse Republiek te bewenen. Tussen 1806 en 1810 verloor Lodewijk Napoleon steeds meer gezag. Tijdens de invasie van de Engelse troepen in Walcheren in de zomer van 1809 begon zijn positie te wankelen. Keizer Napoleon vond dat zijn broer teveel de Nederlandse belangen diende. Daarom greep hij in. In 1810 deed Lodewijk Napoleon afstand van zijn troon werd het Koninkrijk Holland ingelijfd bij het Franse keizerrijk.

Onderstaand rijmpje bevat orangistisch protest tegen het koningschap van Lodewijk Napoleon. Dit rijmpje werd gevonden in het Noordeinde, Den Haag, voor de stal van huurkoetsier Benjamins in september 1808. Ik denk dat het breder werd verspreid, in het archief zitten namelijk meerdere kopieën. Waarschijnlijk werd het onderhands doorgegeven (het was zo klein dat het in een zak paste) waardoor het circuleerde in de omgeving van Den Haag. De verspreiding geschiedde ook door het in koetsen te leggen, vandaar dat de getuige het aantrof voor de plek met de huurkoetsen. Het luidde als volgt.

De zuchtende burgerij/De roem van Neerlands Braven
Zucht onder dwingelandij/ Verdoemd die koningsslaven
Viva lang leeft de zesde Willem/Die voor de vrijheid zucht
Den eerloze Koning/Eerlang uit Neerland vlucht

Dit protest paste in het vertoog van de (radicalere) orangisten die niet afwijzend stonden tegenover een monarchie, maar wel tegenover de Franse monarch. De eerloze koning die in het pamflet werd opgedragen uit Nederland weg te vluchten was Lodewijk Napoleon. Ook kregen in het pamflet de ‘koningsslaven’ ervan langs. Dit verwees naar degenen die in dienst van koning Lodewijk Napoleon werkten, en wellicht ook degenen die hem accepteerden. Het pamflet eerde Willem VI, de zoon van de stadhouder en de latere Koning Willem I. Hij zou de plek van Lodewijk Napoleon moeten innemen.

Het pamflet is geschreven als een bedestond (een gemeenschappelijk gebed). Bedestonden, of bidstonden, vormde vaker aanleiding tot dergelijke rijmpjes. Tijdens een bededag in 1815, georganiseerd voor de geallieerde overwinning bij Waterloo, ging het volgende rijmpje rond: Bedestonden/stomme honden/ dit en doodt geen Engelsman/ Maar een vloot in zee gezonden/ stomme honden/dit is ’t geen ons redden kan.

Liedtekst

4.4 hof van holland 5639 12 1

Afbeelding: een kopie van het pamflet zoals aangetroffen in het archief.