Stichting Bibliotheek Le Sage ten Broek

Archiefnummer: 991
Archiefnaam: LSB
Sector: Cultuur en recreatie
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: (1890) 1918-2011

Voor inzage toestemming aanvragen via de archivaris

Het archief bevat stukken van zowel de Vereniging als de Stich­ting als de Blindenbibliotheek als de Vriendenkring Le Sage ten Broek. En daarnaast ook stukken van het blindeninstituut Sint Henricus en van de congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartig­heid te Tilburg.

Plaatsingslijst (pdf, 2 MB) vernieuwd januari 2019

Ten geleide
Stichting Blindenbibliotheek Le Sage ten Broek ((1890) 1918-2011)[1]
Reeds in 1859 zag een blindeninstituut te Grave het levenslicht, geleid door de Fra­ters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid uit Tilburg. De blinde jongens van Sint Henricus [Zie het KDC-archief van het Instituut voor Visueel Gehandicapten Henricus] kregen onderricht en werden eveneens aan het werk ge­zet. Derhalve werden er brailleboeken geprikt en ontstond in 1868 een drukkerij bij het instituut. De grote collectie boeken begon langzaam uit te groeien tot een ware bibliotheek en was uniek voor blinden en slechtzienden in Nederland. Reden voor frater Adrianus Kemps om in 1918 actie te voeren in de Haagse krant De Residentie­bode en een vereniging op te richten die de blindenbibliotheek zou onder­steunen. Op 15 april 1918 was de RK Vereeniging Le-Sage-ten-Broek-Bibliotheek een feit. De naam werd afgeleid van Joachim Georg Le Sage ten Broek (Groningen, 1755 - Grave, 1847), de man die 100 jaar eerder het eerste braille tijdschrift, de Godsdienst­vriend, uitgaf.

De RK Vereeniging Le-Sage-ten-Broek-Bibliotheek stelde zich ten doel aan RK blin­den lectuur te verschaffen. Dit wilde zij bereiken door het bijeenbrengen van gelden, het vervaardigen van boeken in brailleschrift door haar leden, het RK blinden­instituut, Sint Henricus, de noodzakelijke hulp te verschaffen voor het uitbreiden van een daar reeds bestaande braille-bibliotheek, het uitgeven van een RK maand­schrift in brailledruk en andere middelen.
Aanvankelijk werd de vereniging bestuurd vanuit Den Haag door RK vrouwen van gegoede naam die graag hun naam verbonden aan de vereniging en plaatselijk op­gerichte comités. Door de gegoede namen, diverse lezingen en tentoonstellingen groeide het aantal leden explosief. Talrijke vrijwilligers gingen zich bezighouden met het brailleren van boeken. Begeleid en gecoördineerd vanuit Den Haag zorgden zij voor een grote aanwas van brailleboeken door thuis menig uur met een braille­plaat boeken te prikken. Plaatsgebrek werd langzaam maar zeker een veel gehoorde klacht bij de bibliotheek van Sint Henricus.

Op basis van statutaire bepalingen in 1948 en in 1958 werd de levensduur van de vereniging opnieuw verlengd. Bij deze gelegenheden veranderde de naam in Ver­eniging Le Sage ten Broek en werd eveneens bepaald dat ook mannen mochten toe­treden tot het bestuur.

In 1955 begon de bibliotheek met het produceren van gesproken boeken. Het werk­terrein van de Le Sage ten Broek blindenbibliotheek werd hierdoor aanzienlijk ver­breed en het begrip blindenbibliotheek werd verruimd tot bibliotheek voor visueel gehandicapten. Ook niet braille-lezende mensen en slechtzienden konden sindsdien van lectuur worden voorzien. Voor het opnemen van boeken werden diverse stu­dio's, verspreid over het hele land, geopend. Zo werd, gesteund door de Vereniging Le Sage ten Broek, een studio geopend in Het Dorp te Arnhem. Om de bekendheid te vergroten omtrent het aanbod van boeken werd het gesproken periodiek Rondom het boek in het leven geroepen waarin boekbesprekingen, interviews met schrijvers e.d. gepresenteerd werden.

In 1966 verhuisden Sint Henricus, en daarmee ook de blindenbibliotheek, naar een nieuwbouw aan de Panovenlaan in Nijmegen. Deze gelegenheid greep de Ver­eniging Le Sage ten Broek aan om ook naar het oosten van het land te trekken. Praktisch gezien betekende dit een efficiënte bundeling van de krachten van Le Sage ten Broek. Echter, de bibliotheek bleef onderdeel van Sint Henricus en voor de ver­eniging als rechtspersoon bleef het adres Zonnebloemstraat te Den Haag.

Pas op 28 april 1969 werd de navelstreng van de bibliotheek doorgeknipt. Zij werd zelfstandig ondergebracht in Stichting Blindenbibliotheek Le Sage ten Broek waarbij het bestuur werd gevormd door vijf leden van de fraters van Tilburg en vier leden van de Vereniging Le Sage ten Broek.

De Vereniging Le Sage ten Broek onderging op haar beurt in 1970 een juridische ge­daanteverwisseling toen de Stichting Vriendenkring van de blindenbibliotheek Le Sage ten Broek in het leven werd geroepen. Hoewel de stichting alle taken, doel­stellingen, activa en passiva overnam van de "oude" Vereniging Le Sage ten Broek, bleef de vereniging op papier bestaan tot 14 februari 1978.

Als gevolg van de overgang van vereniging naar stichting, werden oude comités opgeheven en nieuwe werkgroepen en afdelingen gevormd. Zo kwam er een af­de­ling Brailleproductie, een afdeling Propaganda en Voorlichting, een afdeling Biblio­grafisch Bureau en een afdeling Uitleen. Ook het personeelsbeleid van de bibliotheek werd gestructureerd. Op 15 mei 1971 kwam er een eigen perso­neels­vereniging die de belangen van de werknemers behartigde. Vanaf 1982 werd deze taak deels overgenomen door een Ondernemingsraad (OR). Hoewel nog steeds veel vrijwilligers aan de bibliotheek bleven verbonden, waren er ook steeds meer moge­lijkheden om gebruik te maken van betaalde krachten.

In 1977 werd een directorium tot stand gebracht, bestaande uit de directeuren van  samenwerkende instellingen die op hun beurt vijf werk­groepen in het leven riepen (Boekselectie en Catalogi, Productie Braille, Productie Gesproken Boek, Hergroeperingen Periodieken en Publiciteit en Informatie). Ook blindenbibliotheek LSB nam deel aan het samenwerkingsverband.

In mei 1983 verhuisde de blindenbibliotheek in Nijmegen van de Panovenlaan naar de Vlot­kampweg, waar ze tot op de dag van vandaag nog steeds gehuisvest is.

Op 20 september 1991 werd de naam veranderd in Stichting Bibliotheek Le Sage ten Broek, Lectuur en Informatie in aangepaste vorm. Vanaf dat moment kwam er meer nadruk te liggen op gesproken lectuur en ging de blindenbibliotheek intensiever sa­menwerken met verwante bibliotheken in Ermelo en Den Haag.
In 2007 gingen de blindenbibliotheken als deel van het openbare bibliotheekwerk op in een landelijke  organisatie, later onder de naam Bibliotheekservice Passend Lezen. De productiefaciliteiten werden ondergebracht bij de Stichting Dedicon in Grave en de Christelijke Blindenbibliotheek in Ermelo.   
[1] Bij het schrijven van de geschiedenis is gebruikt gemaakt van B. Janssen, Van reglette tot diskette, 125 jaar brailledrukkerij en 75 jaar bibliotheek Le Sage ten Broek (Nijmegen 1994) en diverse archiefstukken. Tevens hebben wij dankbaar gebruikt gemaakt van suggesties van Ad van der Waals

Literatuur van en over de [Stichting] Bibliotheek Le Sage ten Broek kunt u vinden in RUQuest.
- Bibliografie in Bibliografieën Katholiek Documentatie Centrum.

KDC - Knipselcollectie
De knipselcollectie bevat naast knipsels uit dag- en weekbladen diverse andere vormen van min of meer losbladige informatie, zoals persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), overlijdensberichten, fotokopieën uit bio- en bibliografische naslagwerken enz. De knipsels over de Blindenbibliotheek Le Sage ten Broek, Nijmegen en J.G. Le Sage ten Broek zijn beschikbaar in de studiezaal van het KDC.

KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Blindenbibliotheek Le Sage ten Broek’ vindt u het bedoelde materiaal.