Weekblad Der Deutsche Weg
Archiefnummer: 1293
Archiefnaam: WDW
Sector: Politiek
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: 1919, 1931-1940
Ten geleide
Weekblad Der Deutsche Weg (1919, 1931-1940)
Der Deutsche Weg was een van 1934 tot mei 1940 in Oldenzaal uitgegeven krant voor Duits sprekende katholieken overal ter wereld. De volledige titel is Der Deutsche Weg : organ für die Deutsch sprechende Katholiken Hollands. Zij beschikte in die periode over twee- tot drieduizend abonnees en keerde zich in haar publicaties fel tegen het nationaalsocialisme dat toen in Duitsland aan de macht was.
De krant werd in 1934 in Oldenzaal opgericht door twee Duitse vluchtelingen, Joseph Steinhage en de Jezuïet Friedrich Muckermann. Steinhage had voor zijn vlucht vanuit het net over de grens gelegen Rheine, voor een aantal katholieke weekbladen gewerkt, waaronder de Deutsche Post für Holland, een blad voor katholieke Duitsers in Nederland. Omdat hij de inperking van politieke vrijheden en de gelijkschakeling van de pers in Duitsland niet kon accepteren besloot hij in 1934 met zijn gezin naar Nederland te vluchten. In datzelfde jaar was ook Muckermann, een van de leiders van het katholieke verzet tegen het nazisme, Duitsland ontvlucht. Behalve priester was hij uitgever en publicist die in zijn geschriften fel van leer trok tegen de nationaalsocialisten. Verder leidde hij een persbureau dat sterk antinazigezind was. Vanwege deze activiteiten werd hij door het naziregime als een staatsvijand van de eerste orde beschouwd.
De twee vluchtelingen ontmoetten elkaar na hun vlucht in het klooster van Glanerbrug en besloten van de Deutsche Post für Holland een antinationaalsocialistisch weekblad te maken voor Duits sprekende katholieken overal ter wereld. In de loop der jaren wist het blad een lezerskring van drieduizend abonnees in 42 landen op te bouwen, waaronder veel geestelijken. Der Deutsche Weg was de nazi’s een doorn in het oog en wel zozeer dat de makers ervan zelfs in Oldenzaal openlijk door de Gestapo in de gaten gehouden werden. Muckermann beschikte inmiddels over veel invloed in katholiek Nederland en kon via het persbureau Katholieke Wereldpost de internationale katholieke pers van antinationaalsocialistische publicaties voorzien. Dit alles leidde er toe dat de Duitse regering er bij de Nederlandse krachtig op aandrong Der Deutsche Weg te verbieden. Onder deze druk werd een constructie bedacht waarbij de Oldenzaalse pastoor Frans Stokman, die zeer actief was bij de hulp aan Duitse vluchtelingen, chef-redacteur werd en de namen van Steinhage en Muckermann uit het blad verdwenen. In feite veranderde er echter niets; Stokman was slechts een uithangbord, de twee Duitse vluchtelingen bleven verantwoordelijk voor de inhoud van het weekblad.
Na de Duitse inval in Nederland hield het blad op te verschijnen. Muckermann was toen al naar Parijs vertrokken van waaruit hij zijn antinazistische activiteiten voortzette. Later zou hij om aan de Gestapo te ontkomen naar Zwitserland vluchten. Joseph Steinhage bracht de oorlog, gescheiden van zijn gezin van wie twee kinderen naar concentratiekampen werden afgevoerd, ondergedoken door in Amsterdam.
De tot dit archief behorende stukken zijn in het begin van de oorlog door de Duitsers in beslag genomen en later samen met archieven van andere de bezetter onwelgevallige personen en instellingen naar Duitsland afgevoerd. In 1945 werden ze, als onderdeel van vele duizenden meters door de Duitsers uit de bezette landen ontvreemde archiefstukken, door de Russen in Silezië aangetroffen. Deze brachten op hun beurt de archieven over naar Moskou waar ze eind vorige eeuw in het Russisch Militair Staatsarchief werden teruggevonden. In 2001 zijn de stukken door de Russische regering aan Nederland teruggegeven.
Literatuur van en over Der Deutsche Weg kunt u vinden in RUQuest.