Nederlands Katholiek Ondernemers Verbond

Archiefnummer: 934
Archiefnaam: NKOV
Sector: Stands- en vakorganisaties
Soort archief: Instellingsarchief
Datering: (1921) 1929-1975

Plaatsingslijst (pdf, 164 kB)

NKOV rubriekenlijst (pdf, 65 kB)

Ten geleide
Nederlands Katholiek Ondernemers Verbond (NKOV) (1921) 1929-1975[1]
Ontwikkelingen
De organisatie van de katholieke middenstand kent haar oorsprong in 1892. In dat jaar werd in Utrecht een vereniging opgericht voor katholieke winkeliers en klein­handelaren. Onder de vlag van de Nederlandse Bond van Verenigingen van den Handeldrijvende Middenstand werden aan het begin van de twintigste eeuw vijf diocesane Hanze-bonden opgericht. [Zie ook het KDC-archief van de Aartsdiocesane Katholieke Middenstandsbond] Mede wegens (ver­meende) politieke stelling­namen van de algemene bond zochten de vijf diocesane Hanzebonden naar moge­lijkheden om een eigen katholieke bond op te richten. Zo werd op 30 april 1915 de Nederlandse Rooms-Katholieke Middenstandsbond (NRKM) opgericht. Een van de leidende figuren was de Norbertijn J. van Beurden die met zijn Beginsel- en werk­program van den Ned. R.K. Middenstandsbond de NRKM vorm gaf.

Waren aanvankelijk de vijf Hanzebonden de pijlers van de NRKM, al snel vonden ook katholieke vakorganisaties onderdak bij de bond. In 1933 kreeg de toenemende invloed van de vakorganisaties gestalte door het verplichte weder­zijdse lidmaat­schap in te stellen: leden van de NRKM moesten zowel lid zijn van de diocesane standsorganisatie als van een vakorganisatie.

In 1942 werd de bond geliquideerd. Op basis van de oude organisatiestructuur werd de NRKM direct na de Tweede Wereldoorlog heropgericht en werd een nieuw kantoor aan de Jan van Nassaustraat in Den Haag betrokken. Vanaf midden jaren zestig volgden de ont­wikkelingen elkaar snel op. Eerst werden in 1965 de statuten gewijzigd waarbij de naam van de bond werd gewijzigd in Nederlands Katholiek Ondernemers Verbond (NKOV). De invloed van de afzonderlijke vakorganisaties werd verstevigd door het ondernemerschap in het midden- en kleinbedrijf als lid­maatschapscriterium te stellen. Daarmee verdwenen het standskarakter en het ver­plichte wederzijdse lidmaatschap. Tevens werd bepaald dat ook niet-katholieke on­dernemers en ondernemersverenigingen lid konden worden van het NKOV. Vier jaar later, in 1969, werd met het Nederlands Christelijk Ondernemers Verbond (NCOV) een federatie aangegaan. Met de bouw van het Centraal Ondernemershuis aan de Treubstraat in Rijswijk werd deze samen­werking extra benadrukt. Des­ondanks hield de federatie geen stand en al in 1976 vond het NKOV een fusie­partner in het Koninklijk Nederlands Ondernemersverbond (KNOV). Vanaf de jaren negentig zijn de centrale middenstandsbonden in de Koninklijke Vereniging Mid­den- en Kleinbedrijf Nederland (MKB Nederland) gefuseerd tot één grote belangen­organisatie voor het midden- en klein­bedrijf.

Doelstellingen en uitvoering
Het doel van de NRKM was de bevordering van de maatschappelijke belangen van de zelf­standige middenstanders. Daarnaast kende de bond de doelstelling om de godsdienstige, sociale, zedelijke en culturele vorming en ontwikkeling van de mid­denstand op katholieke grondslag te bevorderen. De derde doelstelling was om medewerking te verlenen “tot de herkerstening der samenleving in coördinatie met de Katholieke Actie”.
Deze doelen trachtte men te bereiken met diverse middelen. Bij de vergaderingen van het bondsbestuur en andere overlegorganen werden de verschillende vak­organisaties en diocesane middenstandsbonden met elkaar in contact ge­bracht. Daarnaast werden in de regelmatig gehouden congressen en studiedagen actuele thema’s aan de orde gesteld. Voor de aangesloten leden werden onder andere cursussen verzorgd, adviezen verstrekt over tal van aangelegenheden en jaarlijks Rome-reizen georganiseerd. Via het Chris Janssenfonds droeg de NRKM zorg voor de minderbedeelde leden en via Santos voor tbc-patiënten. Ook bedoeld voor de leden was het bondsorgaan dat de volgende titels kende: vóór de Tweede Wereldoorlog de RK middenstander en Bouwen en streven en daarna Stuwing en De Katholieke Ondernemer.
Toekomstige middenstanders werden in de Katholieke Jonge Middenstands Ver­eniging (KJMV) gevormd.

Samenwerking en vertegenwoordiging
De NRKM werkte nauw samen met de andere centrale middenstandsbonden in de Commissie van Overleg. Via deze commissie had men ook zitting in de Raad van Bestuur in Arbeidszaken (Stichting van de Arbeid), waarin alle centrale werk­geversorganisaties zitting hadden, en de Soci­aal Economische Raad (SER). Daar­naast had men zitting in de Middenstandsraad en later de Hoofdbedrijfschappen Ambacht en Detailhandel. De instelling van deze hoofdbedrijfschappen als gevolg van de wet op de Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie (PBO) is getuige het aantal gevormde dossiers voor de NRKM een ingrijpend thema geweest.
Als katholieke standsorganisatie was de NRKM vertegenwoordigd in het Katholiek Bureau voor Maatschappelijk en Cultureel Overleg, later Katholiek Maatschappelijk Beraad (KMB) geheten. Via de Middenstandscommissie had men een stevige band met de Katholieke Volkspartij (KVP). Deze samenwerking werd bovendien nog eens verstevigd doordat enkele functionarissen tevens kamerlid of functionaris waren van de KVP. Bekende voorbeelden zijn F.J.H. Bachg, R.J. Nelissen en W.M Perquin.
Internationaal had de NRKM zitting in de Union International de l'Artisanat et des Petites et Moyennes Entreprises (UIAPME) en de Internationale Katholieke Midden­stands Beweging (IKMB).

[1] Over de Nederlandse (Rooms) Katholieke Middenstandsbond (NRKM), later NKOV, is weinig ge­publiceerd. De onderstaande ontwikkelingen zijn herleid uit de statuten (rubriek 21) en diverse jubi­leumstukken. Een klein histo­risch overzicht verschaft Ton Duffhues e.a. in Bewegende Patronen, Baarn 1985. Een aardig overzicht van de organisatie­structuur en werkzaamheden van de NRKM staat in de Wegwijzer van de Nederlandse Katholieke Midden­standsbond (inv.nr. 1454).

Literatuur van en over het Nederlands Katholiek Ondernemers Verbond kunt u vinden in RUQuest en Picarta.

KDC – Beeld en Geluid
De collectie Beeld en geluid kunt u doorzoeken via de Catalogus van het KDC. Door te zoeken op ‘Ondernemers Verbond’ vindt u het bedoelde materiaal.