Beroep op de Rechter

Het aantal zaken dat rechters behandelen verandert door de jaren heen. Lange tijd was in binnen- en buitenland op vrijwel alle rechtsgebieden sprake van een stijging van het aantal rechtszaken. Het laatste decennium echter wordt dit beeld in Nederland doorbroken door de veranderende werkelijkheid. De jaarcijfers laten over het geheel genomen een daling zien op vele rechtsgebieden. De bezorgdheid om de groei verdween daardoor en de verbazing en soms zorg over de afname kwamen op. Die omslag geldt voor ons land, maar eveneens voor andere Westerse landen. In Nederland is na een piek in 2010 van 1,9 miljoen zaken, de instroom van zaken in eerste aanleg gedaald naar ruim 1,3 miljoen in 2020. De ontwikkelingen variëren echter per rechtsgebied. Bij sommige rechtsgebieden is sprake van een daling van het aantal zaken (civiele handelszaken, strafzaken), bij sommige type zaken van een stijging (familiezaken kanton) en bij andere zaken is weinig veranderd (bestuurszaken).
In het kader van het project ‘Veranderende rol en domein van de rechter’ uit het programma ‘Effectieve rechtsbescherming’ wil de Raad voor de rechtspraak (Rvdr) een overzicht van onderzoek dat inzicht kan geven in de oorzaken van die veranderingen door een inventarisatie van Nederlandse en internationale literatuur. De Rvdr wil met het onderhavige onderzoek de kennis over de ontwikkelingen van het beroep op de rechter en determinanten daarvan systematisch in beeld hebben en zicht krijgen op terreinen waar nader onderzoek nodig is.

De vraagstelling van het onderzoek luidt:

1. Hoe heeft het beroep op de rechter zich voor verschillende rechtsgebieden ontwikkeld in de periode 2005-2020?

2. Welke verklaringen worden in nationale en internationale (empirische) literatuur gegeven voor die ontwikkelingen? Welke suggesties worden in de literatuur gedaan voor (vervolg)onderzoek?

3. Op welke gebieden ontbreekt inzicht in de verklaringen voor de trends?

• Marijke ter Voert
• Leny de Groot-van Leeuwen
• Anna Pivaty