Stichting, Begin en Oorlog: 1923-1944

In 1905 richtten de bisschoppen van Nederland de Sint Radboudstichting op met als voornaamste doel de totstandkoming van een katholieke universiteit in Nederland. Zo’n universiteit zou katholieke jongeren stimuleren tot het volgen van een academische studie in een veilige omgeving en daarmee een emancipatorisch doel dienen. Omdat de wet niet voorzag in rijkssubsidie voor bijzondere universiteiten, was de Sint Radboudstichting afhankelijk van andere financiële bronnen, vooral de goedgeefsheid van het katholieke volksdeel. In 1923 kon de Rooms Katholieke Universiteit te Nijmegen haar deuren openen, met drie ‘goedkope’ faculteiten: Godgeleerdheid, Letteren & Wijsbegeerte, Rechtsgeleerdheid. Bij de voorbereidingen was een hoofdrol weggelegd voor de classicus Jos Schrijnen, de filosoof Jan Hoogveld en de cultuurhistoricus Gerard Brom. Het voltallige docentencorps bestond bij de start uit 32 hoogleraren en lectoren. Zij voorzagen onderwijs aan 189 studenten. Spoedig kwam de universiteit tot bloei. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog telde zij veertig hoogleraren en zo’n zeshonderd studenten. De vuist van het nationaalsocialisme maakte een einde aan de voorspoed. In april 1943 sloot rector magnificus Bernard Hermesdorf de universiteit voor onbepaalde tijd, nadat hij om principiële reden had geweigerd de Nijmeegse studenten een door de bezetter geëiste ‘Loyaliteitsverklaring’ voor te leggen. De meeste studenten doken onder.