Geschiedenis als wapen | Lezing door historicus Ivo van de Wijdeven en neerlandicus Lotte Jensen (Lezing)

Oekraïne, zo betoogde Poetin, is eigenlijk Russisch. En dat is het altijd al geweest. Dat Poetin zijn oorlog goedpraat door naar het verleden te wijzen, is niet uniek. De Turkse president Erdogan en China’s secretaris-generaal Xi Jinping verwijzen ook naar een glorieus verleden om hun regime en hun plannen te legitimeren. Maar waar de geschiedenis het wapen van de machthebber is, kan het ook een wapen van verzet worden. Kom luisteren naar historicus Ivo van de Wijdeven en neerlandicus Lotte Jensen over hoe de verhalen die we vertellen over ons verleden, eigenlijk gaan over ons heden.

Wiens wapen?

‘Zoals uranium voor kernwapens wordt verrijkt,’ betoogt Ivo van de Wijdeven, ‘heeft Poetin weapons grade history gecreëerd.’ Maar niet alleen in dictaturen wordt het verleden politiek ingezet. Het democratische Groot-Brittannië was eveneens vatbaar voor nostalgie: verlangen naar het oude Empire was de basis voor Brexit.

Maar is geschiedenis alleen maar een wapen van de machthebber? Demonstranten in Belarus wapperden met de oude, wit-rode vlag als teken van verzet tegen Lukashenko. En tijdens de Napoleontische overheersing van Nederland, zag neerlandicus Lotte Jensen, greep het Nederlandse verzet terug op de trotste “Gouden Eeuw”.

Identiteit is een verhaal

Het verhaal dat we vertellen over ons verleden, is eigenlijk een verhaal over ons heden. We projecteren onze huidige obsessies, angsten en hoop op de geschiedenis. Met gebeurtenissen en personen uit die voorgaande eeuwen kneden mensen een verhaal over de gemeenschap waar ze deel vanuit maken. En, om nog een stap verder te gaan: daarmee maken ze ook hun toekomst. We handelen naar de verhalen die we vertellen.

Dat heeft de EU ook door. In het hypermoderne Museum voor Europese Geschiedenis probeert de Unie een Europese identiteit neer te zetten. En daar hoort ook een gemeenschappelijke, innig verbonden toekomst bij. Ondertussen grijpen de Schotten terug op de historie van de hooglanden om zich juist af te scheiden van een groter politiek verband. Ze moeten onafhankelijk zijn, net als vroeger.

Kunnen we gemeenschappen vormen zonder een gedeeld verleden? Kunnen we geschiedenis maken zonder geschiedschrijving? En zo niet, welke geschiedenis hebben wij nu nodig?

Over de sprekers

Ivo van de Wijdeven is politiek analist, journalist en publiekshistoricus. Eerder schreef hij boeken over Centraal-Europa en de grenzen van ons continent.

Lotte Jensen is neerlandicus en filosoof. Als hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis onderzoekt ze de verhalen die Nederlanders over zichzelf vertelden en vertellen. In 2020 was ze lid van de commissie die het historische canon voor het basisonderwijs herijkte.

Deelname

Deelname in de zaal kost € 7,50 | Medewerkers van de RU en het Radboudumc en Alumni Benefits Card-houders € 5,- | Studenten en scholieren en Radboud Reflects-abonnees gratis.

Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant. 

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de  nieuwsbrief.