Het ontwikkelen van een nieuwe opleiding of leerlijn vormt een complex samenspel van onder meer formele processtappen, accreditatie, onderwijsontwikkeling en projectmatig samenwerken. Gemiddeld genomen neemt dit proces minimaal tweeëneenhalf jaar in beslag. Om je goed op weg te helpen zetten we op deze pagina de processtappen voor het opzetten van een nieuwe opleiding en de stappen voor curriculumontwerp op een rij.
Processtappen opzetten nieuwe opleiding
Globaal kent het proces van het ontwikkelen van een nieuwe opleiding vier fasen:
- Ideeënfase
- Ontwikkelfase
- Aanvraagfase
- Opstartfase
Met daarin drie stop/go-momenten:
- Instemmingsaanvraag bij het Faculteitsbestuur en het college van bestuur. De aanvraag is om de opleiding op te nemen in het opleidingsaanbod van de faculteit.
- Macrodoelmatigheidsaanvraag bij de Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs. De aanvraag is om de opleiding te bekostigen vanuit het ministerie van OCW.
- Toets Nieuwe Opleiding bij de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie. De toets is van belang voor het verkrijgen van een accreditatie (het uitgeven van erkende diploma’s).
In dit proces begeleiden de onderwijsbeleidsmedewerkers van Education Affairs het ontwikkelteam.
Stappen in onderwijsontwerp van het curriculum
Een handzaam model in het proces van curriculum(her)ontwerp is het ADDIE-model. ADDIE is een acroniem voor de vijf fasen in het ontwikkelproces: Analysis, Design, Development, Implementation, Evaluation. De medewerkers van het Teaching Information Point in jouw faculteit kunnen je begeleiden in de processtappen.
Let op: als in een bestaand programma meer dan 50% van de eindtermen veranderd, dan moet een nieuwe macrodoelmatigheidsaanvraag worden gedaan. Een medewerker van Education Affairs kan je hierin adviseren.
Analysefase
In de eerste fase is het belangrijk om de doelstellingen van het ontwikkelproces scherp te hebben: Wat is de aanleiding voor de ontwikkeling en wat zijn de gewenste uitkomsten? Ook schep je helderheid in beschikbare middelen voor het ontwikkelteam.
Ontwerpfase
In fase twee ontwikkel je een blauwdruk voor het (nieuwe) curriculum, waarmee je bepaalt hoe studenten de gewenste uitkomsten van het programma zullen bereiken. Denk bijvoorbeeld aan een didactisch profiel, de inhoud die je wil behandelen, de cursussen die het programma gaan vormen en de activiteiten en begeleiding die hierin geboden worden, de manier waarop toetsing wordt vormgegeven. Het resultaat van de ontwerpfase is een ontwerpplan aan de hand waarvan het onderwijs kan worden ontwikkeld of herzien.
Ontwikkelfase
In de ontwikkelfase werk je het ontwerp uit en ontwikkel je het nieuwe onderwijs of maak je herzieningen aan het bestaande programma. In deze fase besteed je aandacht aan het eigen maken van de didactiek en het uitvoeren van een onderwijspilot. De pilot wordt vervolgens geëvalueerd en verbeterpunten worden toegepast in het onderwijsontwerp.
Implementatiefase
In de implementatiefase wordt het onderwijs uitgevoerd volgens het nieuwe curriculum. Dit start met het voorbereiden van de docenten en studenten op het nieuwe programma en het inrichten van de (digitale) leeromgeving. Vervolgens wordt het programma in de praktijk gebracht. Hierbij is het belangrijk om aandacht te hebben voor wat er in het onderwijs gebeurt, zodat je dingen bij kunt stellen en ervaringen mee kunt nemen naar de evaluatiefase.
Evalueren
Het evalueren komt terug in elke fase van het ADDIE-model en vormt een moment van kritische reflectie op proces en uitkomsten. Na de implementatiefase wordt samen met studenten het nieuwe curriculum geëvalueerd en worden verbeteringen uitgewerkt voor het volgende cursusjaar.
Internationale samenwerking in een 'Joint Programme'
Wil je een gedeeld onderwijsprogramma opzetten met een onderwijsinstelling in het buitenland, dan moet je contact opnemen met de werkgroep Joint Programmes. De werkgroep begeleidt je in het proces en helpt je met praktische uitvoering. Op aanvraag stelt de werkgroep de Handreiking Joint Programmes beschikbaar.
Bekijk fondsen voor internationale samenwerking
Handzame bronnen
Curriculumwaaier: krijg grip op de aspecten van curriculum (her)ontwerp.
De curriculumwaaier is een tool die je kan helpen nauwkeuriger aan te geven wat een curriculum is, hoe je een curriculum ontwikkelt en wie er betrokken zijn bij curriculumontwikkeling.
Veranderstappen van Kotter
Met zijn acht veranderstappen biedt Kotter een gestructureerde aanpak voor vrijwel iedere verandering binnen organisaties.
Het curriculaire spinnenweb van Van den Akker
In het curriculaire spinnenweb worden de tien onderdelen van het curriculum toegelicht.