In een column van 500 woorden kan ik dat natuurlijk niet goed onderbouwen. Daarom ben ik blij dat we binnen het TLC een Special Interest Group hebben opgericht die zich over de functie van toetsen in het academische onderwijs buigt en die daarover voor docenten van de Radboud Universiteit op 8 december a.s. een conferentie organiseert.
Deze column is niet meer dan een opwarmertje, een eerste poging om deze vervormende vanzelfsprekendheid alvast een beetje aan het wankelen te brengen. Als je denkt aan het aantal behaalde tentamens, kun je eigenlijk niet anders dan je de vooruitgang in je studie voorstellen als een lineair proces. Het aantal behaalde tentamens kan immers alleen maar groeien. Eenmaal gehaald, altijd gehaald. Toch verloopt niemands cognitieve ontwikkeling lineair. Dat kan iedere academicus je vertellen. Het is het mislukte experiment waar je het meest van leert, het argument dat je definitief niet rond krijgt, het besef dat je al die tijd op de verkeerde plek gezocht hebt. Ontleren is cruciaal voor onze cognitieve ontwikkeling en hersenwetenschappers kunnen dat uitleggen. Ook de filosofen, trouwens, die de dialectiek van Plato, Cusanus of Hegel kennen, kunnen je dit uitleggen, maar dat terzijde.
Hoe breng je nu zo’n non-lineair verlopende cognitieve ontwikkeling in kaart? Hoe weet je zeker dat een student een stap achteruit zet om zich voor te bereiden op de volgende sprong? Is het geen uitstelgedrag? Is het geen slap en lui werk van een calculerende student? Het zijn vragen die we ons nooit op deze simpele manier stellen als we ons buigen over het onvoorspelbare gedrag van ons onderzoeksobject. Als wetenschappers zouden we dan ook beter moeten weten. 60 EC per jaar, verdeeld over zo’n 10 tot 20 tentamens… Hoe onvoorstelbaar naïef om te denken dat we met zo weinig datapunten de cognitieve ontwikkeling van onze studenten adequaat in beeld zouden kunnen krijgen.
En ook de student wordt fundamenteel misleid door al die toetsen. Ieder tentamen is een enorme aandachtstrekker die studenten sterker van hun ontwikkeling afleidt dan al die appjes en pushberichten die ze in de collegezaal op hun mobiel ontvangen. De middelbare school heeft het hen telkens opnieuw duidelijk gemaakt en ons universitaire toetsbeleid bekrachtigt dit slechts: studeren is een kwestie van tentamens halen. Hoe kom je erbij dat het om de ontwikkeling – de professionele én de persoonlijke ontwikkeling – zou gaan? Toch?
Of zou het zonder tentamens kunnen? Zoals ook wij ons, als collega’s, een leven lang blijven ontwikkelen, zonder elkaar tentamens af te nemen. Laten we er op 8 december samen over nadenken en dromen. Zie ik je daar?