Dekoloniseren of diversificeren?
'Het vak had hiervoor een syllabus met allemaal witte, dode mannen. Dat ze niet meer leven is ergens logisch, want het is een geschiedenisvak. Maar dat ze allemaal wit en man waren, vonden wij wel wat vervelender', vertelt Kiki. Daarom begonnen ze met het diverser maken van hun vak. Studenten duiken nu niet langer alleen de Westerse canon in, maar verkennen onder andere Inheemse filosofiën, Ubuntu en het politieke denken van Confucius.
Diversificeren gaat dus meer over de syllabus. Welke ideeën en personen komen daarin aan bod? Voor Kiki gaat dekolonisatie nog wel een stapje verder. Dat is een thema waar zij zich al langer mee bezighoudt. Ze vertelt: 'De universiteit is gevormd in een context in de geschiedenis waarin Nederland, net als veel Europese landen, koloniën had. Ik denk dat dat verweven is, dus dat de universiteit mede is gevormd door de koloniale tijd en tegelijkertijd invloed heeft op hoe wij tegen bepaalde dingen aankijken, namelijk vanuit een Eurocentrisch perspectief. Dat we als universiteit kennis en daarmee deels de samenleving vormen, daar is denk ik iedereen het mee eens. Dekoloniseren betekent voor mij dat we kritisch kijken naar de kennis die we produceren, hoe die is ontstaan en hoe dat de wereld beïnvloedt.'
Tjidde vertelt hierover: 'Ik denk dat Kiki en ik vanuit een andere achtergrond naar dit debat kijken. Bij het woord ‘dekolonisatie’ krijg ik vaak een beetje een ongemakkelijk gevoel. Ik ben me ervan bewust dat dat ongemak met mijn eigen achtergrond te maken kan hebben (wit, westers, man), maar het voelt soms ook als een ideologisch, gepolariseerd debat. Daarom denk ik dat spreken over diversificatie van je onderwijs constructiever kan zijn. Hoewel ik het met Kiki eens ben dat het goed is om daarover na te denken en te praten, ging het ging er mij voor deze specifieke cursus vooral om of we een inclusief en divers palet aan visies konden laten terugkomen in die geschiedenis van het politieke denken.'
Hoe begin je?
Het aanpassen van de syllabus was soms nog best een worsteling, stelt Tjidde. 'Kun je met goed fatsoen de stap maken van Plato naar Hobbes, zonder het over Augustinus en Aquino te hebben?' Hij benoemt dat het inspirerend is om te kijken hoe collega’s dat hebben aangepakt en om met anderen hierover in gesprek te gaan. 'Een paar jaar geleden stond er bijvoorbeeld een artikel in een academisch tijdschrift over hoe ze in Engeland het curriculum diverser hadden gemaakt. Dat artikel en het contact dat we met de auteur hadden, gaf ons wel handvatten om te kijken welke filosofen we er eventueel uit zouden kunnen halen.'
Kiki vult hem aan: 'We hebben de oude syllabus ook even aan de kant gelegd. Die was er al, omdat dit vak al langer bestaat. Maar we hebben er heel bewust voor gekozen om met een wit blad te beginnen en er echt helemaal opnieuw over na te denken. Ik denk dat dat heel waardevol is geweest voor ons, omdat je anders na moet denken over wat je schrapt en dan moet je dat steeds verantwoorden. Natuurlijk hebben we daar uiteindelijk wel over nagedacht, maar het starten vanuit een lege positie heeft ons wel geholpen om knopen door te hakken.'
Voor wie?
Het ligt misschien voor de hand dat er bij de geestes- en sociale wetenschappen wordt nagedacht over dekolonisatie en diversificatie, maar hoe zit dat bij andere vakgebieden binnen de universiteit? Tjidde denkt dat het in elk geval voor iedereen goed is om hierover na te denken. 'Ik denk wel dat het ene vakgebied zich er meer voor leent dan het andere. Ik denk wel dat het makkelijker is om binnen de sociologie andere perspectieven naar binnen te brengen, dan als je bètawetenschapper bent.'
Daar is Kiki het mee eens: 'Ik denk wel dat je op alle plekken in de wetenschap kunt nadenken over de rolmodellen die je voorschotelt. Zijn dat witte mannen? En inhoudelijk is het denk ik goed om te laten weten waar kennis vandaan komt. Dat geldt ook zeker in de bètahoek. Bijvoorbeeld voor de ontwikkeling van wiskunde zijn de Perzen en de Arabieren heel belangrijk geweest. Het kan trouwens goed dat daar al veel aandacht voor is aan de Radboud Universiteit, daar heb ik weinig zicht op. En ook in de exacte wetenschap moeten we kritisch kijken naar de kennis die we produceren – denk aan hoe Linnaeus menselijke rassen categoriseerde.'
Zaadje planten
Kiki wordt er heel blij van als ze merkt dat er bij studenten een zaadje is geplant. 'Als studenten doorhebben dat er verschillende manieren zijn om naar de wereld en naar kennis te kijken, vind ik dat tof! Je hoeft het er niet per se mee eens te zijn, maar dan denk je er in elk geval over na.' Tjidde vindt het daarbij vooral belangrijk om te streven naar een klaslokaal waarin die veelheid van meningen er kan zijn.
Dat het debat over dekolonisatie soms ongemak kan oproepen, is ook voor Kiki niet vreemd. 'Ik voel dat soms ook wel en ik denk wel eens: is het aan ons om dit aan te pakken? Of doen we het wel op de goede manier? Maar ik denk dat het nadenken hierover ons als docenten heel veel heeft gebracht. Er zit daarom echt wel schoonheid in dat ongemak.'