‘Mijn meest geciteerde paper, moet ik eerlijk erkennen, is niet mijn briljantste werk. Maar dankzij de bijbehorende open software is het uitgegroeid tot zo’n beetje de standaard in het vakgebied. Iedereen citeert ons paper vanwege die software – zonder dat had het nooit zoveel impact gehad’, vertelt Tom Heskes, hoogleraar Data Science en vice-decaan onderzoek bij FNWI. ‘Open Science is hartstikke belangrijk.’
Wat verstaan we precies onder Open Science?
‘Open Science is een manier van onderzoek doen waarbij kennis, data en resultaten zo snel mogelijk openbaar worden gedeeld, zodat iedereen – wetenschappers en samenleving – kan bijdragen en profiteren. Deze manier van denken is vervlochten met het hele onderzoeksproces, maar met het Radboud Open Science Programma richten we ons de komende jaren specifiek op vier pijlers: open access publiceren, verantwoord met data en software omgaan, citizen science en open education.'
Open Science staat al sinds 2010 op de agenda van onder meer de Europese Commissie. Waarom is het nog niet de norm binnen ons onderzoek en onderwijs?
‘Nederland loopt internationaal voorop in Open Science. We werken als Nederlandse universiteiten intensief samen op dit vlak en de overheid investeert erin. Veel landen zijn nog lang niet zo ver. Ook aan onze universiteit zijn al diverse succesvolle Open Science-initiatieven, vooral in open access en data management. Sommige onderzoekers zijn er al jaren mee bezig. We hebben een eigen Data Repository en een open access Radboud University Press. We starten dus niet vanaf nul.
‘Tegelijkertijd bestaan er in sommige vakgebieden nog gesloten culturen die we moeten doorbreken. Nieuwe generaties onderzoekers en docenten kunnen hierin een belangrijke rol spelen, maar cultuurverandering gaat langzaam. Beleidsmatige hobbels vertragen dit proces ook: hoewel we Open Science stimuleren, worden deze inspanningen vaak nog onvoldoende erkend in carrièrekansen en financiering.'
We streven naar zoveel mogelijk openheid, maar waar goede redenen bestaan om iets gesloten te houden, moet die ruimte er ook zijn
‘Daarnaast verschillen de behoeften per vakgebied. In de bètafaculteit worden bijna alle artikelen open access gepubliceerd, terwijl dat in de geesteswetenschappen lastiger is, gezien het hogere aandeel boeken. Fundamenteel onderzoek leent zich minder voor citizen science, en medische data vereisen strikte privacybescherming. We streven naar zoveel mogelijk openheid, maar waar goede redenen bestaan om iets gesloten te houden, moet die ruimte er ook zijn. De investering in Open Science loont – niet alleen voor de wetenschap, maar, en dat moeten we écht vaker benadrukken, ook voor de onderzoeker zelf.’
Hoe dan?
‘Op die manier genereer je de meeste impact. Als andere mensen jouw bevindingen, jouw data, jouw software kunnen gebruiken, groeit je hoeveelheid citaties en je naamsbekendheid. Het delen van data en andere resultaten creëert kansen voor nieuwe interdisciplinaire projecten. Je voorkomt dubbel werk. Ik denk dat het uiteindelijk zo zal zijn dat wie níét aan open science doet, straks gewoon niet meer bestaat.’
Wat zeg je tegen onderzoekers die bang zijn dat Open Science ten koste gaat van de kwaliteit van hun onderzoek of hun carrièrekansen?
‘Die mogen me komen uitleggen waarom dat zo is. Want ik denk dat het niet waar is. Volgens mij wordt je onderzoek er kwalitatief beter van. Ik denk – als we eerlijk zijn - dat de angst erin zit dat je je voorsprong niet kwijt wilt raken. Natuurlijk snap ik dat je niet meteen alles wilt delen, maar bewust informatie achterhouden om voorop te blijven, vind ik moreel niet erg sterk. We zijn er uiteindelijk om de wetenschap verder te helpen. Laat je voorsprong zitten in je ervaring, en niet in wat je voor jezelf houdt.´
Welke rol kan het Radboud Open Science Programma spelen?
‘Het programma wil mensen in de eerste plaats laten nadenken over Open Science. Ons programma draait om inspireren, informeren en het delen van goede voorbeelden, zodat we allemaal stap voor stap bewuster worden van de mogelijkheden. Daarnaast werken we aan praktische oplossingen en maken we het vinden van ondersteuning makkelijker via werkgroepen die zich richten op verschillende thema's.'
We zijn er uiteindelijk om de wetenschap verder te helpen. Laat je voorsprong zitten in je ervaring, en niet in wat je voor jezelf houdt
'Bij de Radboud Universiteit zijn we al goed op weg. Maar het succes van Open Science hangt af van brede betrokkenheid. We moeten de beweging energie geven, zeker in vakgebieden waar Open Science nog minder vanzelfsprekend is. Open Science krijgt een impuls als we er allemaal achter staan. Word lid van de Open Science Community Nijmegen, zoek hulp en deel ervaringen. Iedereen is welkom om mee te denken en bij te dragen.’