Het is een opvallende trend: de toename van het aantal vakbondsleden binnen de Nederlandse universiteiten. Alleen al bij de Federatie Nederlandse Vakvereniging (FNV) is het aantal leden in deze sector de afgelopen twee jaar met 47% gestegen. Volgens Ester Scherps, docent Arbeids- en Organisatiepsychologie én vakbondsfunctionaris bij de FNV, is dat geen toeval. ‘Als organisatoren van demonstraties tegen de onderwijsbezuinigingen zijn we als vakbonden enorm zichtbaar geweest. Steeds meer collega’s zien de meerwaarde van een vakbond in. Niet alleen voor de mogelijkheid voor juridische steun of om betere arbeidsvoorwaarden te bereiken, maar ook om te willen bijdragen aan een rechtvaardigere samenleving.’
Arnoud Lagendijk, die naast hoogleraar Sociale Geografie lid in het Lokaal Overleg is namens de Algemene Onderwijsbond (AOb) en woordvoerder namens alle bonden, herkent dat. ‘Als vakbonden richten we ons op hele concrete zaken, zoals een sociaal plan of cao-onderhandelingen. Maar net zo goed op grotere thema’s als sociale veiligheid en het klimaatbeleid van onze universiteit.’
Verschillende voordelen
Ester noemt de voordelen voor leden. ‘Of je nu vragen hebt over contracten, ouderschapsverlof, ziek zijn of parttime werken: als lid kun je altijd bij een vakbond terecht. En indien nodig kun je een beroep doen op bijvoorbeeld belastingadviseurs en WIA-specialisten. Een vakbond is er dus daadwerkelijk voor jou en geeft onafhankelijk persoonlijk advies, los van de faciliteiten aan hulp die beschikbaar zijn binnen onze universiteit.’
Arnoud vult aan: ‘Als lid kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van loopbaanadvies, trainingen over medezeggenschap en workshops over sociale veiligheid. En je hebt recht op juridische bijstand, mits je lid geworden bent voordat een arbeidsconflict zich voordoet.’
Tegelijkertijd wijst Arnoud op het verschil met het buitenland. ‘In veel buurlanden is het gebruikelijk dat je lid van een vakbond bent, tenzij je er met een goede reden voor kiest om dat niet te zijn. Buitenlandse collega’s op onze universiteit verbazen zich er regelmatig over dat ze niet automatisch lid zijn van een vakbond. In Nederland is de cultuur individualistischer, terwijl een door een vakbond uitonderhandelde cao met een eventuele loonsverhoging uiteindelijk iedereen ten goede komt; ook de niet-leden. In bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk is dat anders, daar geldt een cao-resultaat eerst een periode voor werknemers die lid van een vakbond zijn en pas later ook voor niet-leden.’
Een collectieve stem
Ester benadrukt dat je als lid echt mee kunt beslissen. ‘Alleen al meedoen aan een ledenbijeenkomst tijdens cao-onderhandelingen kan verschil maken. Ook heb je bij een cao-voorstel de mogelijkheid te stemmen. Zo heeft onze input bij de meest recente cao-onderhandelingen bijvoorbeeld bijgedragen aan het verkleinen van inkomensverschillen.’ Arnoud vervolgt: ‘De stem van de medewerkers is het klassieke vakbondsideaal. We hebben als universiteitsmedewerkers zoveel praktijkkennis in huis. Die moeten we benutten om van onze universiteit een nog betere plek te maken, waar medewerkers en studenten zich veilig, erkend en gewaardeerd voelen.’
Een lidmaatschap van een vakbond kost weliswaar ongeveer €20,00 per maand, maar volgens Ester kun je daar netto €10,00 van maken als je het via het Keuzemodel slim invoert. Als je tijdens de Maand van de Vakbond lid wordt is het in het eerste jaar zelfs maandelijks gemiddeld zo’n €5,00. ‘En daar kun je op verzoek veel voor terugkrijgen: van juridische hulp tot belastingadvies.’
Voordelen voor Radboud Universiteit
Waarom is het voor de Radboud Universiteit belangrijk dat meer medewerkers zich bij een vakbond aansluiten? Ester: ‘Een sterke vakbond betekent dat je als werkgever met een goed georganiseerde vertegenwoordiging kunt overleggen. Dat is waardevol voor de kwaliteit en het draagvlak van besluiten, maar toont ook goed werkgeverschap.’
Arnoud: ‘Als vakbonden kunnen we met onze achterban overleggen en die input meenemen in het gesprek met de universiteit. Zo is dat bijvoorbeeld ook gebeurd bij de totstandkoming van het Keuzemodel en verschillende reis- en verlofregelingen.’
Voor medewerkers die nog over een vakbond-lidmaatschap twijfelen, hebben Ester en Arnoud een laagdrempelig advies. ‘Benader ons persoonlijk als je nog vragen hebt’, zegt Arnoud. ‘En kom gewoon eens langs op het wekelijkse spreekuur van FNV, elke maandag om 12.00 uur bij de zijingang van tva1’, voegt Ester toe. ‘Iedereen is welkom, ook niet-leden. We beantwoorden met plezier je vragen. Met meer leden hebben we meer kracht. Hoe sterker onze vakbonden, hoe sterker onze stem bij de volgende cao-onderhandelingen, die al begin 2026 starten.’
Ester benadrukt dat de vakbonden voor alle universiteitsmedewerkers zijn, dus niet alleen voor onderzoekers en docenten. ‘Ook voor collega’s die werken binnen de professionele diensten.’ Arnoud besluit: ‘Met dank aan de vakbonden stonden we recent met duizenden universiteitsmedewerkers op het Malieveld. Dat was een sterk signaal. Hoe meer mensen aansluiten, hoe sterker onze collectieve stem. En die hebben we hard nodig.’
Belangrijk: als je in september of oktober lid wordt van de vakbond, vergoedt de werkgever in het eerste jaar € 100 van je contributie. Wil je meer weten of ben je benieuwd naar de verschillende vakbonden? Lees verder…
Meer weten of heb je vragen?
Neem dan contact op met Arnoud Lagendijk: arnoud.lagendijk [at] ru.nl (arnoud[dot]lagendijk[at]ru[dot]nl) of Ester Scherps: functionarisfnv [at] ru.nl (fnv[at]ru[dot]nl).