Radboud Open Science Inspirator: Esther Tijchon

‘In de tijd dat ik bezig was met mijn promotieonderzoek, van ongeveer 2009 tot en met 2013, is de term Open Science eigenlijk nooit gevallen. Over open access werd al wel gesproken, maar ik was druk met mijn onderzoek, niet met hoe ik dat onderzoek toegankelijk kon delen. Het belang daarvan werd voor mij duidelijk toen ik in 2017 de overstap maakte van onderzoek naar de bibliotheek. Toen ontdekte ik dat achter het publiceren van wetenschappelijk werk een heel supportteam zit dat voortdurend kijkt hoe en op welke manier onderzoek open access gepubliceerd kan worden.

Als faculty liaison voor FNWI en de medische faculteit ligt mijn focus op de ondersteuning van onderzoekers bij het open access publiceren. We doen het als Radboud Universiteit echt goed, we halen hoge open access-percentages. Maar we worstelen wel steeds vaker met de betaalbaarheid. In eerste instantie leek de overgang van het abonnementsmodel - waarbij we betaalden voor toegang tot artikelen - naar het open access-publicatiemodel - waarbij we betalen voor vrij toegankelijke publicaties - kostenbesparend. In de praktijk blijkt echter dat het meer geld kost, onder meer door het hogere btw-tarief (voor publiceren geldt 21% en voor abonnementen 9%). Daarnaast stellen uitgevers steeds vaker een limiet (CAP) op het aantal artikelen dat open access gepubliceerd kan worden tegen een vaste vergoeding. Zodra die limiet tegen het eind van het jaar is bereikt, worden onderzoekers geconfronteerd met hoge APC-kosten. Die CAPs zijn echt heel vervelend.

De vraag is nu dus niet óf we Open Access moeten publiceren – dat is voor iedereen wel duidelijk - maar hoe we de kosten beheersbaar houden

De vraag is nu dus niet óf we Open Access moeten publiceren – dat is voor iedereen wel duidelijk - maar hoe we de kosten beheersbaar houden. We moeten naar alternatieve publicatiemodellen kijken. Dat vraagt om een cultuuromslag, want onderzoekers kunnen dan niet altijd meer in hun vertrouwde tijdschriften publiceren. Ik ben daarom groot voorstander van het opstellen van een publicatieplan, vergelijkbaar met een datamanagementplan voor onderzoeksdata. Onderzoekers moeten daarvoor aan het begin van een project nadenken over in welke tijdschriften ze willen publiceren. Is daar financiering voor en wat zijn de mogelijke alternatieven? Wat is het doel van je onderzoek en wie is het publiek? 

Dit is ontzettend belangrijk, ook vanwege de opkomst van predatory publishers, die handig inspelen op de open accessbeweging. Vanwege de hoge kosten wijken onderzoekers soms uit naar predatory journals die weliswaar goedkoper zijn, maar die ook grote risico’s met zich meebrengen. Als je vooraf plant waar je wilt publiceren is er ook tijd om de betrouwbaarheid van een tijdschrift te controleren. Je kunt vooraf rekening houden met de CAP’s van een tijdschrift en je kunt de financiering beter plannen. Binnen de werkgroep Open Access van het Radboud Open Science Programma kijken we of we zo’n publicatieplan kunnen invoeren. We hebben bij de Radboud Universiteit een duidelijker publicatiebeleid nodig waarbij we sturen op kwaliteit van publicaties en niet op kwantiteit.'