Draag jij ook een piercing, een kruisje aan een ketting of bijzondere buttons op je rugzak om te laten zien wie je bent en waar je voor staat? Al in de middeleeuwen kende men dit soort draagtekens, insignes genaamd. Die insignes werden als een sieraad op de kleding gespeld. Iedereen droeg ze: koningen, keizers, priesters, ridders, handelaren en bedelaren. Maar vooral werden insignes verzameld en gedragen door pelgrims die op bedevaart gingen. Zo’n speldje toonde niet alleen de identiteit van de drager, maar had ook een beschermende amuletachtige functie en fungeerde als souvenir. Door de afbeelding en de tekst op het insigne kon een pelgrim laten zien dat hij in een bepaalde bedevaartplaats geweest was. De afbeeldingen correspondeerden namelijk dikwijls met het heiligdom dat in het oord vereerd werd. Er zijn speldjes met statische en verhalende voorstellingen bewaard gebleven. Er bestaan overigens niet alleen bedevaartinsignes, maar ook meer algemene, met zowel religieuze als profane en zelfs erotische afbeeldingen.
Achter deze kleine middeleeuwse souvenirs liggen grote verhalen verborgen. Aan de hand van het materiaal, de vindplaats, de vervaardiging van en de afbeelding op het insigne kan gezocht worden naar de identiteit van de middeleeuwse drager(s) van het object. Dat maakt een studie naar middeleeuwse insignes een ware ontdekkingstocht!
Met de komst van social media als Instagram en Facebook, is ook de rol van ‘influencers’ toegenomen. Tegenwoordig zien we een groeiende invloed van deze influencers. Zij laten op social media zien wat zij mooi vinden en waar zij voor staan door een bepaalde stijl uit te dragen. Veel bedrijven spelen hier op in; zij sturen influencers producten toe of betalen ze om reclame voor hen te maken. Het belang van sieraden, tattoos, piercings en andere accessoires neemt zo toe. In hoeverre worden mensen echt beïnvloedt door influencers? Wat maakt een goede influencer? In hoeverre kan iedereen dit zomaar gaan doen?
Interessante vragen
Dit onderwerp kan vanuit twee afzonderlijke vakgebieden benaderd worden: vanuit de objectgerichte kunstgeschiedenis en vanuit de bredere cultuurhistorie. In praktijk overlappen deze vakgebieden elkaar dikwijls, zoals uit de onderstaande vragen blijkt:
- Hoe werden insignes vervaardigd (materialen, technieken) en met welk doel?
- Op welke verschillende plekken worden insignes tegenwoordig aangetroffen en wat zegt dat over de functie van de objecten?
- Het insigne is een middeleeuws draagteken. Vergelijk de vorm en functie van middeleeuwse insignes met draagtekens van tegenwoordig. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen? Denk hierbij ook aan de plaats van het lichaam waarop het teken gedragen wordt en de persoon die het teken draagt. In deze vraag kan een onderscheid worden gemaakt tussen religieuze en niet-religieuze (of profane) draagtekens van toen en nu.
- Wat is het verschil tussen religieuze en niet-religieuze insignes? Denk hierbij na over de vorm, het thema (de afbeelding) en de functie van het insigne.
- In hoeverre zijn de afbeeldingen op insignes gerelateerd aan een specifieke bedevaartplaats? Behandel dit probleem door de afbeeldingen op verschillende insignes te vergelijken met het heiligdom dat vereerd wordt in de bijbehorende bedevaartplaatsen.
- Welke pelgrimssouvenirs kon men naast insignes kopen in middeleeuwse bedevaartplaatsen? Vergelijk de betekenis en productie van die souvenirs met hedendaagse souvenirs die vanuit vakantieoorden mee naar huis worden genomen.
- Vergelijk de ontwikkeling en functie van een middeleeuwse bedevaartplaats die nu nog bestaat, met die van een middeleeuwse bedevaartplaats die reeds verdwenen is en die van een post-middeleeuwse bedevaartplaats die nog in functie is. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen?
- Wat is de rol van influencers in hedendaagse mode en trends? Op welke manier passen influencers binnen de historische ontwikkeling?
Deze handreiking voor een profielwerkstuk is gemaakt door de Faculteit der Letteren.