Geluksfilosoof
De breuk tussen Thijssen als wetenschapshistoricus en als ‘geluksfilosoof’ is minder scherp dan het lijkt, sterker: juist in de diepe bronnen van de filosofie put hij de inzichten voor zijn werk over de levensvragen. ‘In de antieke filosofie, en ook in de even oude boeddhistische wijsheid, werden vragen gesteld over het goede leven, over hoe om te gaan met het lijden.’ Er was bij de kennisvergaring toen meer ruimte voor intuïtie of meditatie, zegt Thijssen. ‘De analyse heeft de overhand gekregen, maar de deuren gaan nu wel weer open. Neem de nieuwe stoïcijnen, die al maar meer hun weg vinden in de filosofie van vandaag.’
Zeker in breukvlakken in het leven – zoals Thijssen die nu met pensioen gaat – kan de filosofie betekenisvol zijn. ‘Als je bezig bent met filosofie kun je meer doen dan een mooie analyse geven, filosofie wordt wel als taalspel gezien, maar het kan ook houvast bieden. Dat was in ieder geval vele eeuwen lang een gangbare opvatting, dat filosofie een omwenteling tot stand kan brengen in je manier van denken en voelen, die zich uit in een levenspraktijk’ De stoïcijnen zijn zo’n houvast voor Thijssen, die het inzicht bieden dat ons lijden, dat voor iedereen onvermijdelijk is, niet alleen ontstaat door het leed dat op onze weg komt, maar door onze denkbeelden daarover: ‘waarom moet uitgerekend mij dat overkomen?’.
Populariteit van oude denkers
Ook de boeddhistische filosofie biedt aanknopingspunten voor het moderne leven. Centraal is die filosofie staan onze kwetsbaarheid voor lijden en het opheffen van lijden. Volgens het boeddhisme is het onze eigen geest die lijden voortbrengt, legt Thijssen uit, wijzend op de drie mentale ‘vergiften’ - haat/agressie, obsessieve begeerte en verwarring/onwetendheid - die onze blik op de werkelijkheid kleuren. Het lijden dat ermee gepaard gaat, geldt niet alleen je zelf, maar creëer je ook in je omgeving, en wordt naarmate je hoger in de boom komt almaar ruimer. ‘In je gezin, in je organisatie, doet jouw leed zich gelden, al helemaal als je de machthebber bent die vanwege haat of onwetendheid tienduizenden soldaten het slagveld opstuurt.’
De populariteit van de oude denkers blijkt onder meer aan een groeiende stapel recente boeken, waarin bijvoorbeeld Seneca, Epicurus of Marcus Aurelius de lezer handvatten aanreiken voor een gelukkiger leven. ‘We raken gehecht aan dingen, maar we hebben niet in de gaten dat ze vergankelijk zijn’, verwoordt Thijssen een van de vele wijsheden. Dan kan het gaan om een auto, maar ook om je geliefde, of over het leven zelf. Mogelijk dat Thijssen zijn pensioen aangrijpt voor een nieuw werk over geluk. ‘Eerst maar eens even niks doen, en mediteren.’ Ook dát zijn levenslessen.
Afscheidsrede Hans Thijssen: Geluk is niet wat je denkt | Vrijdag 13 september, 15.30 uur, kleine zaal van de Vereeniging | Aanmelden via deze link
