Slum housing next to a polluted stream in Indonesia
Slum housing next to a polluted stream in Indonesia

De kracht van lokale kennis

Hoe kan het spotten van plastic afval, de waterhyacint en kleurveranderingen in het water helpen om de schade door overstromingen te beperken?

Wist je dat Indonesië van plan is een nieuwe nationale hoofdstad te bouwen? Nusantara' zal zeker 30 miljoen inwoners weghalen uit Jakarta, omdat de huidige hoofdstad naar verwachting in 2050 onder water zal staan en onbewoonbaar zal zijn door overstromingen en aardverschuivingen. De grootte van de oplossingen voor het overstromingsprobleem van Indonesië zijn gelijk aan het probleem zelf. Maar hoe gaan informele Indonesische nederzettingen, zoals sloppenwijken,  om met overstromingen als lokale overheden hen niet erkennen of ondersteunen? Radboud onderzoeker en antropoloog Elizabeth MacAfee wil meer begrip voor deze gemarginaliseerde groepen.

Het slechte beleid van plastic afval in de sloppenwijken van Pontaniak en Manado toont aan hoe cruciaal lokale kennis is om overstromingen te herkennen en er iets aan te doen. Ze heeft ongeveer 70 diepte-interviews met de lokale bevolking gehouden met behulp van een lokale onderzoeksassistent. Het onderzoek maakt deel uit van een groter project genaamd RISE (Resilient Indonesian Slums), dat watergerelateerde problemen en hun impact op informele nederzettingen met een laag inkomen in Indonesië bestudeert.

Wat is het verband tussen plastic afval, overstromingen en aardverschuivingen?

Water is een hoofdthema in MacAfee's onderzoek. Over de overstromingen in Pontaniak en Manado legt ze uit dat wetenschappers meestal drie soorten beschrijven: regenval, rivieroverstromingen en de stijging van het zeeniveau.

Hoe kan plastic afval bijdragen aan overstromingen in deze stedelijke gebieden? MacAfee zegt: 'Als er overstromingen of een aardverschuiving zijn, kunnen achtergelaten plastic afval en ander afval de afvoerwegen blokkeren en verstoppen, waardoor het water niet vrij kan stromen en de gevolgen worden versterkt.' Het kan ook leiden tot aardverschuivingen omdat ophopende water de bodem verzwakt. Ze gaat door: 'Bij de productie van plastic komen broeikasgassen vrij die bijdragen aan extreme regenval, waardoor het risico op overstromingen toeneemt. 

Een van de belangrijkste redenen dat plastic afval blijft opduiken is het gebrek aan goede alternatieven voor afvalverwerking in de sloppenwijken. Bewoners moeten hun afval over lange afstanden vervoeren naar smalle straatjes, waar het niet wordt opgehaald. Dit wanbeheer zet mensen ertoe aan om te vervuilen, niet omdat het ze niets kan schelen, maar omdat ze geen andere keuze hebben', verduidelijkt MacAfee.  

'Het slechte afvalbeleid zet mensen ertoe aan om te vervuilen, niet omdat het ze niets kan schelen, maar omdat ze geen andere keuze hebben'

Het kan ze wél wat schelen

'Het is niet eerlijk om de plaatselijke minderheden in Manado en Pontaniak de schuld te geven van de vervuiling en de gevolgen daarvan', aldus MacAfee. Ze geeft aan dat er  systematische veranderingen nodig zijn om betere keuzes aan te moedigen, zoals het financieel of praktisch aantrekkelijk maken van duurzame opties. 

Ze vervolgt: 'Als er iets is dat deze bewoners ons hebben laten zien, dan is het wel het tegenovergestelde van 'er niet om geven'. Vanuit het perspectief van een buitenstaander geven mensen die in sloppenwijken wonen niet om het milieu en handelen ze irrationeel omdat ze ervoor kiezen om op een onveilige plek te wonen. Maar de lokale bevolking heeft juist een diepgaand begrip van de gecompliceerde dynamiek die zich om hen heen afspeelt'. 

De waterhyacint: waarom lokale kennis belangrijk is

'Zo zien wetenschappers plastic afval vaak over het hoofd als een factor die een aardverschuivingsrisico veroorzaakt of ertoe bijdraagt. Dit benadrukt het belang van lokale kennis, die evenveel belang moet krijgen als die van niet-lokale wetenschappers', legt MacAfee uit.

Ze vervolgt: 'Locals kunnen kleurveranderingen in het water zien. Als ze zien dat het modderig wordt, weten ze dat dit komt door hevige regenval stroomopwaarts. Als het water helderder wordt, weten ze dat het vloed wordt en dat de stijging van de zeespiegel de overstroming veroorzaakt. Die praktische kennis geeft snel inzicht in de bron van de overstroming en kan van cruciaal belang zijn zodra we maatregelen moeten nemen.

'Die praktische kennis geeft snel inzicht in de bron van de overstroming en kan van cruciaal belang zijn zodra we maatregelen moeten nemen'

Tijdens haar onderzoek stuitte MacAfee op een ander fascinerend geval van lokale expertise - het spotten van de waterhyacint die in de rivier drijft. Deze plant is een invasieve soort die in het meer aan het begin van de Tondano rivier leeft. Als het water stroomafwaarts over de dam stroomt, reist de plant mee en kan dan door de lokale bevolking worden geïdentificeerd als een teken van overstroming.

'Het toont het genuanceerde, interessante en complexe begrip van de lokale bevolking van hun omgeving', concludeert MacAfee.

Waarom antropologisch onderzoek?

Bij de aanpak van milieuproblemen zoals overstromingen en aardverschuivingen is het cruciaal om rekening te houden met de kennis en perspectieven van lokale gemeenschappen, vooral diegenen die gemarginaliseerd zijn of in informele nederzettingen wonen.

MacAfee legt uit: 'Als je in het veld met mensen praat en contact maakt, kun je inzoomen, verborgen informatie onthullen en vraagtekens zetten bij dingen die de meerderheid als vanzelfsprekend beschouwt. Na de interviews blijven we vaak hangen, lunchen we samen en praten we informeel met elkaar. Door de dagelijkse problemen en situaties van deze mensen te zien kun je anders naar dingen gaan kijken. Bij overstromingen moeten we de kijk van de lokale bevolking even waardevol vinden als die van de wetenschappers. Antropologisch onderzoek benadrukt het belang van het combineren van lokale inzichten met wetenschappelijke expertise'.

'Bij overstromingen moeten we de kijk van de lokale bevolking even waardevol vinden als die van de wetenschappers. Antropologisch onderzoek benadrukt het belang van het combineren van lokale inzichten met wetenschappelijke expertise'

Naar een rechtvaardigere en duurzamere toekomst

Door in gesprek te gaan met bewoners en hun ervaringen te begrijpen, kunnen we nuttige manieren vinden om de impact van overstromingen en landverschuivingen te verminderen. Daarnaast kan het aangaan van samenwerkingsverbanden tussen onderzoekers en lokale gemeenschappen ons wetenschappelijk inzicht vergroten. Zo streven we naar rechtvaardigere, duurzame oplossingen voor een betere toekomst.

Je bent nodig

De wereld heeft grote uitdagingen het hoofd te bieden. Om dat te kunnen doen zijn wetenschappers, studenten en betrokken burgers nodig die mee willen denken over, en werken aan een gezonde, vrije wereld met gelijke kansen voor iedereen. De Radboud Universiteit richt zich met Je bent nodig op mensen die daaraan willen bijdragen. 

Zelf actief bijdragen of meer lezen over duurzaamheid in ons onderwijs en onderzoek? Kijk op www.jebentnodig.nl voor meer informatie.