Trump wil laten weten dat je zijn tegenstanders niet serieus moet nemen, door vervelend te zijn en nare dingen te zeggen.
Trump wil laten weten dat je zijn tegenstanders niet serieus moet nemen, door vervelend te zijn en nare dingen te zeggen.

De macht van Trumps minachting

‘Crooked Joe Biden became mentally impaired. Sad. But lying Kamala Harris, honestly, I believe she was born that way. And you know what, everybody knows it’. Het is de zoveelste sneer van Donald Trump naar zijn politieke tegenstanders. Is Trump gewoon een politieke pestkop, of zit er meer achter zijn manier van communiceren?

Trump wil laten weten dat je zijn tegenstanders niet serieus moet nemen, door vervelend te zijn en nare dingen te zeggen. Waarom werkt dat zo goed voor hem? Volgens gedrags- en communicatiewetenschapper Jonathan van ’t Riet vooral door de aandacht die hij hiermee trekt. Van ’t Riet onderzoekt waarom politici zoals Donald Trump het volk voor zich kunnen winnen door gehaat te worden. Hij noemt deze aanpak political incivility: respectloze communicatie in de politiek. 

Je geeft niet aan dat je het oneens bent of dat je een andere visie hebt, maar je veegt een persoon gewoon direct van tafel 

Wat is respectloze communicatie? 

Op het moment dat je zó bot praat dat het duidelijk wordt dat je geen respect hebt voor je politieke tegenstander, heb je het over political incivility. Je wil overbrengen dat je tegenstander eigenlijk alleen maar onzin uitkraamt en onbelangrijk is. Bij Trump ben je bijvoorbeeld al snel een ‘loser’ als je z’n tegenstander bent. ‘Je geeft niet echt aan dat je het oneens bent of dat je een andere visie hebt, maar je veegt een persoon gewoon direct van tafel zonder op de inhoud in te gaan’, legt van ‘t Riet uit. 

‘Doe eens normaal man’

In Nederland kennen we bijvoorbeeld de ‘doe eens normaal man’ uitspraak van Geert Wilders naar Mark Rutte. Kortgeleden noemde Wilders Frans Timmermans nog een ‘nepsocialist’ en maakte hij een vervelende opmerking over zijn overgewicht. In extremere vormen dreigde Thierry Baudet om Jesse Klaver ‘op z’n bek te slaan’ tijdens een tweede Kamerdebat ‘Het zijn niet bepaald de opmerkingen waardoor mensen je aardiger gaan vinden’, zegt van ‘t Riet. 

Respectloze communicatie in de tweede kamer

Burgers stellen het niet op prijs 

Wat blijkt? Dat is ook zo. Onderzoek toont aan dat burgers zich zorgen maken over deze manier van communiceren en het niet op prijs stellen. Van ‘t Riet noemt experimenten waarbij mensen telkens een boodschap mét, en zonder respectloze communicatie voorgeschoteld krijgen. De conclusie is bijna altijd dat ze het respectloze bericht, en met name diegene die het overbrengt, niet waarderen. ‘Er zijn ook studies die laten zien dat de steun voor Trump’s presidentschap duidelijk daalde als hij onbeleefde tweets plaatste, zelfs bij zijn trouwste achterban’, zegt van ’t Riet. Waarom blijft Trump dit dan toch doen? 

Polarisatie, aandacht, en je tanden laten zien 

Van ’t Riet denkt dat er drie belangrijke onderdelen zijn waarom politici ervoor kiezen om toch respectloos te zijn. Polarisatie, aandacht trekken, en het tonen van een vechtersmentaliteit. 

Aandacht is een krachtig middel in de politiek

Polarisatie

Respectloze communicatie op het niveau van Trump vindt alleen plaats in een omgeving waar veel polarisatie is, zoals in Amerika. In het Amerikaanse kiessysteem heb je keuze uit twee partijen, waardoor kiezers al snel tussen extremen moeten kiezen. Dan gaat het debat vanzelf meer over de persoon dan de inhoud. Het werkt extra goed om te zeggen: ‘die tegenstander van mij hoef je echt niet serieus te nemen of te respecteren, laat maar waaien’. 

Aandacht trekken

Daarnaast blijft respectloze communicatie hangen bij mensen. Iedereen kan nog steeds navertellen dat Trump alle media waarin hij slecht voor de dag komt ‘fake news’ noemt. Iedereen kent nog steeds de ‘doe eens normaal man’, van Wilders. ‘Aandacht is een krachtig middel in de politiek. Als een uitspraak viral gaat, heeft iedereen het over je en dat is uiteindelijk wat je wilt’. 

Vechtersmentaliteit

‘Veel republikeinse aanhangers geven aan Trump absoluut niet te mogen, maar prijzen hem wel om zijn vechtersmentaliteit’, zegt van ‘t Riet. Ze zien hem als een man die de debatten met agressie domineert, en zien hem dat ook wel doen in de wereldpolitiek. ‘Hij zegt het gewoon, hij is een man van het volk’, zijn opmerkingen die je dan vaak hoort. Is er een antwoord van de democraten op deze manier van communiceren? 

‘When they go low, we go high’? 

In 2016 zei Michelle Obama de beroemde woorden: ‘When they go low, we go high’. Met andere woorden: we verlagen ons niet tot het niveau van moddergooien. Volgens van ’t Riet zit daar een verstandige kant aan. Want, kun je het winnen als je volgens de regels van de ervaren pestkoppen speelt? Wie wint er dan? Toch moeten de democraten wel een antwoord hebben op de aandacht die Trump krijgt met zijn uitspraken. 

‘Trump is weird’

‘Je ziet dat de Democraten voorzichtig gemene dingen beginnen te zeggen’, zegt van ’t Riet. Tim Waltz, de vicepresidentskandidaat van de democraten noemde Trump en zijn partij onlangs ‘weird’. ‘They’re running for a he-man woman haters club or something’, zei Waltz. ‘Het schoolboekvoorbeeld van political incivility. Ik vind het niet per sé geruststellend, maar ik kan me voorstellen dat het voor de democraten een rationele keuze is’, concludeert van ‘t Riet. 

Als je politieke tegenstanders aanvalt door te zeggen dat ze er niet toe doen, ga je tegen de grondbeginselen van de democratie in

Is political incivility alleen maar slecht? 

Van ’t Riet gelooft dat political incivility best nuttig kan zijn in sommige gevallen. ‘Groepen met minder invloed in de politiek kunnen zo toch gehoord worden en aandacht krijgen. Maar het mag nooit de basis van de democratie schaden; we moeten samen overleggen en oplossingen vinden. Als je politieke tegenstanders aanvalt door te zeggen dat ze er niet toe doen, ga je tegen de grondbeginselen van de democratie in.’

Contactinformatie

Thema
Media & Communicatie, Politiek, Samenleving, Verkiezingen