Taalkundige Mark Dingemanse, één van de onderzoekers uit het project, noemt de uitkomsten ‘hartverwarmend’ en opvallend. ‘Veel antropologen en economen nemen aan dat er grote verschillen bestaan tussen culturen als het gaat om samenwerken of helpen. Wij vinden iets anders.’ Uit het onderzoek blijkt dat kleine hulpverzoeken in alle culturen maar liefst zeven keer vaker worden ingewilligd dan afgewezen. En áls mensen al weigeren, leggen ze uit waarom.
Zout doorgeven
Het gaat dan om hulpverzoeken zoals de vraag om het zout door te geven, een deur open te houden of iets zwaars te helpen verplaatsen. De wetenschappers zoomden bewust in op het microniveau van sociale interactie. Ze keken naar situaties waarin mensen samen zijn en taal gebruiken. ‘Pas dan krijgen we een goed beeld van de menselijke neiging om hulp te bieden waar nodig’, stelt Dingemanse.
‘In bestaand onderzoek wordt vooral gekeken naar situaties waarin er veel op het spel staat, zoals het uitlenen van geld of het delen van een jachtbuit’, vervolgt hij. ‘In zulke gevallen wordt het belangrijker om afspraken te maken en dat doen mensen uit verschillende culturen soms anders.’ Maar zulke situaties komen minder vaak voor, terwijl kleine verzoeken gemiddeld elke 2 minuten en 17 seconden plaatsvinden in de vele uren aan video-opnames van alledaagse sociale interactie die de onderzoekers bekeken. In die situaties vonden de onderzoekers in alle gemeenschappen dezelfde uitkomsten.
De onderzoekers in dit project komen zelf uit verschillende landen en deden veldonderzoek in gemeenschappen met verschillende talen en culturen. Dingemanse deed langdurig veldwerk in Oost-Ghana, waar hij dagelijkse gesprekken tussen mensen opnam. ‘Dan vroeg ik of ik een camera neer mocht zetten bij dagelijkse activiteiten, zoals het pellen van maiskolven of het vlechten van bezems. Tijdens zo’n activiteit zitten mensen een beetje te keuvelen. Zulke interacties geven veel inzicht in hoe mensen met elkaar omgaan.’ Alle onderzoekers verzamelden vergelijkbare gegevens en plozen de opnames door op zoek naar hulpverzoeken. Eerder gebruikten ze deze methode ook voor onderzoek naar misverstanden en bedankjes.
Microniveau
Dat in dit project op microniveau naar menselijke interactie is gekeken is best bijzonder, volgens Dingemanse. ‘Het is makkelijker om bijvoorbeeld in enquêtes te vragen naar wat mensen zouden doen in een bepaalde situaties. Maar als je iets wil weten over het echte leven moet je dat nauwgezet observeren. Dan zien we dus dat kleine hulpverzoeken overal ter wereld vrij makkelijk worden uitgevoerd. We bedanken de ander er vaak ook niet voor, omdat we zulke dingen als vanzelfsprekend beschouwen. Toch is het best speciaal. Afgaand op de eerdere literatuur hadden we ook grote verschillen kunnen vinden. Dit onderzoek laat wel zien dat we voorzichtiger moeten zijn met claims die de nadruk leggen op culturele verschillen.’
ERC-grant
Het onderzoek werd geleid door Giovanni Rossi (UCLA) en Nick Enfield (University of Sydney) en vindt zijn oorsprong in Nijmeegse project ‘Human Sociality and Systems of Language Use’, waarvoor Enfield in 2009 een ERC Starting Grant ontving, toen hij aan de Radboud Universiteit werkte. Vanuit de Radboud Universiteit zijn verder onderzoekers Mark Dingemanse en Julija Baranova betrokken.