De 'motherhood penalty'
Radboud-onderzoeker Ea Utoft en haar voormalige student Freja Lomaz Jørgensen stellen dat, ondanks dat deze trend sterk en feministisch lijkt, dit niet het geval is. Werkgevers kunnen de afwezigheid van moeders door zwangerschapsverlof gebruiken als rechtvaardiging om hen geen promoties, salarisverhogingen of kansen op werk aan te bieden. Dit staat ook wel bekend als de 'motherhood penalty'. De vrouwen die door Utoft op LinkedIn zijn bestudeerd, uiten geen expliciete hun kritiek op de stereotypen die stellen dat moeders minder toegewijd of bekwaam zouden zijn op de werkvloer.
De noodzaak om structurele ongelijkheden aan te pakken
Wat maakt iets dan wél feministisch? Volgens Utoft moet men op z'n minst erkennen dat veel individuele strijd voortkomt uit structurele en culturele genderongelijkheid, zoals het geval is bij de 'motherhood penalty'. Er moet een collectief aspect zijn, zoals gaan prostesteren of andere vormen van mobilisatie, om invloed uit te oefenen op het beleid en heersende maatschappelijke opvattingen. De trend op LinkedIn lijkt veel meer te gaan over personal branding dan over het collectief aankaarten van feministische kwesties.
Kritisch zijn op neoliberaal feminisme
De trend is een voorbeeld van waarom de effectiviteit van het zogenaamde 'neoliberale feminisme' twijfelachtig kan zijn. Door te focussen op persoonlijk succes en vrouwen aan te moedigen om ondernemers te worden, legt het neoliberale feminisme alle verantwoordelijkheid bij het individu om gendernormen te doorbreken. "Het betekent dat vrouwen te horen krijgen dat ze moeten veranderen en zelfverzekerder, veerkrachtiger en gekwalificeerder moeten worden zonder te erkennen dat systemische ongelijkheden deze veranderingen überhaupt noodzakelijk maken", zegt Utoft. Ze vervolgt: "Ons artikel geeft kritiek op hoe het neoliberale feminisme persoonlijke relaties alleen in economische termen waardeert. Het suggereert bijvoorbeeld dat de zorg voor een kind alleen waardevol is als het iemand helpt professionele vaardigheden te bemachtigen. Wij geloven dat dit perspectief problematisch is en meer onderzoek verdient".
Hoe zat het Deense ouderschapsverlof vroeger in elkaar?
"In Denemarken is de duur van het ouderschapsverlof langer dan in de meeste andere landen", zegt Utoft. Ze geeft aan: "Gedurende ongeveer 25 jaar hanteerde de overheid een 'flexibel' model. Na de eerste tien weken zwangerschapsverlof konden ouders onderling nog eens 32 weken ouderschapsverlof naar eigen wens verdelen. Politici presenteerden dit als een progressieve stap. Echter, het resultaat was dat vrouwen gedurende vele jaren ongeveer 90% van dat beschikbare verlof op zich namen.
Vastleggen van ouderschapsverlof
Utoft benadrukt dat er politieke actie nodig is om de 'motherhood penalty' te doorbreken. Ze zegt: 'Onderzoek toont aan dat wanneer mannen of co-ouders politieke rechten hebben om een deel van het ouderschapsverlof op te nemen, ze zich ook cultureel meer gerechtigd voelen om het te gebruiken. Dit wordt ook wel het vastleggen van ouderschapsverlof genoemd. Na verloop van tijd kan dit de culturele percepties rond zorg en ouderschap veranderen.
Tijdens het onderzoek van Utoft heeft Denemarken het vastleggen van ouderschapsverlof daadwerkelijk ingevoerd in 2022. Na een jaar van implementatie heeft een nieuwe beleidsanalyse aangetoond dat vaders iets meer verlof opnemen. Ze vervolgt: 'Deze situatie roept de vraag op hoe dit van invloed zal zijn op de LinkedIn trend. Zullen nieuwe moeders nog steeds hun professionele waarde moeten bewijzen door een opsomming te geven van de vaardigheden die ze tijdens het ouderschapsverlof hebben opgedaan? Zullen mannen dit ook gaan doen? Of zal de noodzaak om ouderschapsverlof te rechtvaardigen langzaam verdwijnen naarmate meer en meer ouders het opnemen?'.
Op weg naar meer gendergelijkheid
Terwijl Denemarken een culturele verschuiving ondergaat met het vastleggen van ouderschapsverlof, zet het onderzoek van Utofts naar moederschap op sociale media aan tot nadenken over de bredere implicaties van maatschappelijke verwachtingen voor nieuwe moeders. Het benadrukt de collectieve inspanning die nodig is voor systemische verandering, het opnieuw vormgeven van de dynamiek op de werkplek en de voortdurende uitdaging van traditionele genderrollen.