Het bedrag wisselt, maar een Advanced Grant is ongeveer 2,5 miljoen euro en kan door de ontvangers gebruiken om hun onderzoek voor de komende vijf jaar voort te zetten. In totaal wordt er deze ronde 544 miljoen euro aan subsidies toegewezen aan 218 projecten verspreid over heel Europa.
MakingSense
Uta Noppeney, hoogleraar Systems Neuroscience verbonden aan het Donders Instituut, ontvangt een Advanced Grant voor het project ‘Making Sense of the Senses: casual inference in a complex dynamic multisensory world’. Binnen dit interdisciplinaire project combineren Noppeney en collega's onderzoek op het gebied van statistiek, neuroscience en gedrag om te bepalen hoe goed onze hersenen het dagelijkse spervuur aan signalen omzetten in een samenhangend beeld.
Om effectief met onze complexe en multisensorische wereld om te gaan, bijvoorbeeld in drukke verkeerssituaties, moeten de hersenen snel en veel signalen verwerken. Daarvoor moeten ze het causale inferentieprobleem oplossen: beslissen welke signalen afkomstig zijn van dezelfde bron en die op de juiste wijze verwerken en integreren. Het is onbekend hoe de hersenen benaderende oplossingen voor realistische scènes verwerken met de beperkingen die het brein heeft.
Het project ontwikkelt een nieuwe computationele en neuromechanistische verklaring van causale inferentie in meer realistische multisensorische scènes. Door laboratoriumonderzoek dichter bij de echte wereld te brengen wordt het perspectief veranderd van een bijna-optimale passieve waarneming in eenvoudige scènes naar actieve informatieverzameling ten dienste van benaderende oplossingen in meer realistische scènes. Dit levert potentieel nieuwe AI-algoritmes op, en biedt ook inzichten in de problemen die ouderen met afnemende perceptie ervaren.
Röntgenflitsen
Peter Jonker, hoogleraar Observationele hoge energie astrofysica, ontvangt een onderzoeksbeurs van drie miljoen euro voor onderzoek naar snelle röntgenflitsen. Al in 2013 ontdekte Jonker de eerste snelle röntgenflits. Deze flitsen konden tot voor kort alleen bij toeval in satellietwaarnemingen gevonden worden. Ze werden pas ontdekt in de weken en vaak zelfs jaren nadat een flits was afgegaan. Dit maakte het nagenoeg onmogelijk om licht op andere golflengtes zoals zichtbaar licht, dat bij zulke flitsen hoort, te bestuderen.
Uit recent onderzoek van de groep van Jonker en anderen blijkt dat deze flitsen wel eens gevormd zouden kunnen worden direct nadat twee neutronensterren zijn samengesmolten. Zulke gebeurtenissen kunnen sinds kort ook ‘gehoord’ worden via zwaartekrachtgolfdetecties. Eind dit jaar wordt de nieuwe röntgensatelliet Einstein Probe gelanceerd. De flitsen kunnen dan wel snel worden gevonden, net als het zichtbare licht dat erbij vrijkomt.
Jonker: 'Als door het nieuwe onderzoek inderdaad blijkt dat deze snelle röntgenflitsen samenhangen met zwaartekrachtgolven die gemeten zijn bij het samensmelten van twee neutronensterren, dan kunnen we de gegevens combineren. Dat geeft een unieke mogelijkheid om de uitdijingssnelheid van het heelal te onderzoeken. Daarvan zijn nu metingen die niet overeenstemmen. Verder kunnen we bestuderen waar zeldzame aardmetalen zoals platina en goud ontstaan. We denken dat die gevormd worden bij het samensmelten van neutronensterren, maar dit is nog onzeker. Tenslotte, het zou wel eens kunnen dat er meer dan één soort bron verantwoordelijk is voor deze flitsen, we zien er namelijk erg veel, dus misschien ontdekken we een totaal nieuwe soort bron.'