De onderzoekers hebben de impact bestudeerd van de hervorming van de Iraanse energiesubsidies in 2010, die resulteerde in aanzienlijk hogere prijzen (tot wel een verzesvoudiging) voor verschillende energiebronnen. Hoewel de Iraanse regering een deel van de besparingen op energiesubsidies heeft herverdeeld onder individuele huishoudens, was dit bij lange na niet voldoende om de totale prijsstijging te compenseren
De Iraanse energiemarkt
"Het was voor bedrijven die minder afhankelijk waren van energie-intensieve input, relatief gemakkelijk om de prijsstijging het hoofd te bieden. Energie-intensieve bedrijven hadden echter moeite om zich aan te passen, met winstderving tot gevolg", aldus Natascha Wagner, hoogleraar Internationale Economie aan de Radboud Universiteit en een van de auteurs van het artikel. "Daarom verhoogden ze hun prijzen en dit had weer gevolgen voor huishoudens. Huishoudens werden van meerdere kanten onder druk gezet: hogere prijzen voor hun eigen energieverbruik én voor de producten en diensten die ze gebruiken.
De situatie van Iran verschilt aanzienlijk van die op de Europese energiemarkt, maar er zijn toch enkele relevante lessen te leren voor de Europese Unie bij de overgang naar schonere energiebronnen terwijl tegelijkertijd de stijgende energieprijzen en inflatie moeten worden beteugeld. De hervorming in Iran viel samen met internationale sancties, waardoor de kosten werden verhoogd. Europa kent een vergelijkbare situatie: het wil overstappen op schonere energie uit klimaatoverwegingen, maar het conflict in Oekraïne en de toch al hoge inflatie zetten de energieprijzen extra onder druk."
Eerlijkheid is essentieel
"Daarom is het waarschijnlijk dat de energiehervormingen in Europa aanzienlijke kosten met zich mee zullen brengen", zegt Wagner. Op basis van hun bevindingen uit het onderzoek naar Iran doen de onderzoekers twee aanbevelingen. "De belangrijkste les die we uit Iran kunnen trekken, is dat beleidsmakers eerlijk moeten zijn over de kosten. Er zijn niet alleen directe kosten, maar ook indirecte kosten: wanneer productiebedrijven worden getroffen, zien we dat terug in de prijs van onze goederen en diensten. Transparantie over zowel directe als indirecte prijsstijgingen is essentieel."
"Hervormingen van energiesubsidies vereisen een zorgvuldige afweging, maar daar moeten we open over zijn. Dat betekent niet dat we niets moeten doen. De problemen waarmee we worden geconfronteerd, zijn reëel en moeten worden aangepakt. We moeten eerlijk zijn dat we de fossiele energiebronnen buitensporig hebben benut. We leven boven onze mogelijkheden: de huidige prijzen en subsidies zijn onhoudbaar en verdere prijsstijgingen zijn te verwachten."
Stap voor stap
Daarnaast moeten overheden de markt stapsgewijs hervormen in plaats van alles in één keer. Een volledige herziening zal waarschijnlijk een schokgolf in de markt veroorzaken en een prijsdynamiek teweegbrengen die moeilijk te beheersen is.
"Met geleidelijke stappen kunnen we prijsstijgingen niet volledig voorkomen, maar de markt kan zich dan wel beter aanpassen aan de veranderende prijzen. We kunnen de grootste impact verzachten door specifieke ondersteuning te bieden aan huishoudens en bedrijven die het zwaarst worden getroffen, in plaats van een beetje hulp aan iedereen te geven. Maar uiteindelijk moeten politici een eerlijke discussie voeren met het publiek over de vele compromissen en uitdagingen van de energietransitie. Dit is essentieel om een breed maatschappelijk draagvlak te krijgen voor de noodzakelijke maar moeilijke hervormingen."