In opdracht van Hilde Crevits (Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin) en in samenwerking met verschillende middenveldorganisaties (werkgeverskoepels, vakbonden en ouderenzorgorganisaties) stelden de onderzoekers een enquête op. Ze polsten naar de organisatiestructuur van verpleeghuizen en naar hun dienst- en zorgverlening voor en tijdens de coronacrisis. In totaal vulden 318 directies van verpleeghuizen de vragenlijst in. Die data werden naast de COVID-19 data van het agentschap Zorg en Gezondheid gelegd.
'De resultaten zijn helder,' zegt universitair docent Lander Vermeerbergen (Radboud Universiteit/KU Leuven). 'We hadden een effect verwacht, maar de duidelijkheid van de cijfers verbaasde ons.'
Verminderde besmettingen
Vier arbeidsorganisatorische kenmerken hangen samen met minder COVID-19 besmettingen: de grootte van de leefgroep, de grootte van de vestiging, de breedte van de taakpakketten van medewerkers en tenslotte: de wijze waarop zorgteams zijn samengesteld en toegewezen aan leefgroepen.
'In verpleeghuizen met enkel leefgroepen kleiner dan 17 bewoners is er een gemiddeld aandeel van 17.5% besmetting geweest, in verpleeghuizen met grote leefgroepen van meer dan 32 bewoners was dit 27.5%', zegt onderzoekster Eveline Teppers (HIVA-KU Leuven). 'Het aantal bewoners dat aan COVID-19 is overleden is respectievelijk 2.5% en 5.1%.'
Maar ook het takenpakket van medewerkers en de grootte van de vestiging van verpleeghuizen is cruciaal. Hoogleraar Geert Van Hootegem (KU Leuven): 'Het onderzoek toont aan dat in verpleeghuizen met vaste multidisciplinaire zorgteams per leefgroep minder besmettingen zijn geweest dan bij verpleeghuizen die werken met mono- of multidisciplinaire zorgteams voor meerdere leefgroepen.' Tegelijk toont dit onderzoek dat een aanpak met kleinere leefgroepen en vaste multidisciplinaire teams voor een huiselijkere sfeer zorgt in tijden van een pandemie. Al wogen de Covid-beperkingen uiteraard ook hier door. Huiselijke gewoontes zoals het bereiden van maaltijden in de huiskamer of het doen van de was in de woning kwamen weinig voor in coronatijden. Eerder onderzoek verricht door de onderzoekers toonde reeds een hogere hoeveelheid stress in het werk van het zorgpersoneel in zulke zorgsettings.
Aanpassingen: van tijdelijk naar permanent
Veel verpleeghuizen hebben daar tijdens de coronacrisis ook al op ingespeeld en hebben tijdens de eerste golven van de pandemie indrukwekkende organisatorische veranderingen doorgevoerd. In het onderzoek zegt 80% van de directies te hebben gewerkt met vaste teams per leefgroep. 40% zegt de leefgroepen kleiner te hebben gemaakt. Maar, het merendeel geeft aan dit slechts tijdelijk te hebben toegepast.
Het overgaan naar een meer innovatieve organisatie is cruciaal in de strijd tegen toekomstige pandemieën. Tegelijk is het een ingrijpend veranderingsproces en een werk van lange adem, benadrukt Vermeerbergen: 'Naast de wil en motivatie om het anders te doen, is voldoende omkadering, middelen, ruimte en tijd nodig om veranderingen in de organisatiestructuur (permanent) mogelijk te maken.'
