Het ondersteunen van legitieme autoriteit is complex werk, waarschuwt Mathijs van Leeuwen, hoogleraar Vrede & Conflict Studies en een van de auteurs van de publicatie. ‘Om ervoor te zorgen dat een land of regio na een conflict stabiel blijft, is het belangrijk dat het nieuwe leiderschap geaccepteerd en gerespecteerd wordt. Lukt het niet om die legitieme autoriteit op te bouwen, dan loop je het risico op nieuwe, soms gewelddadige conflicten.’
Landregistratie
Voor het onderzoek deden van Leeuwen en collega's Doreen Nancy Kobusingye en Joshua Maiyo veldwerk in Noord-Oeganda, een regio waar in de jaren negentig en tweeduizend veel onrust was door een conflict tussen de centrale overheid en het Verzetsleger van de Heer, een lokale rebellengroep. Daarbij werden tienduizenden mensen uit hun huis en geboorteregio verdreven. De onderzoekers liepen mee met internationale ontwikkelingsorganisaties als ZOA en GIZ die de vredesopbouw in het gebied ondersteunen. Binnen Noord-Oeganda zetten ze onder andere programma's rondom landregistratie op, zodat mensen die van hun land zijn verdreven tijdens het conflict weer zekerheid hebben over hun landeigendom en eventuele conflicten over land opgelost worden.
Van Leeuwen: ‘Zulke organisaties zetten veel stappen om landzekerheid te versterken. Het idee is dat ze bijdragen aan snel, efficiënt en betaalbaar landbestuur op lokaal niveau, zodat de bevolking direct een voorbeeld heeft van betrouwbare lokale autoriteiten die doen wat ze beloven. Zo wordt er een keurige bureaucratie opgetuigd, die werkt met voorspelbare regels, die rekening houdt met de rechten van zowel mannen als vrouwen, en met jonge mensen die niet om te kopen zijn. Op papier heel verstandig, maar in de praktijk zagen we dat het voor deze instanties best lastig is om legitimiteit op te bouwen.’
‘Mensen in deze regio's zijn namelijk vaak wantrouwend naar bestuurders, ook al lijken ze vlekkeloos hun werk te doen. Het eerdere conflict ontstond namelijk juist omdat overheidsinstanties zo in gebreke bleven. Waarom zou de bevolking dan nu wel vertrouwen hebben in de staat?'
Samenwerking met bestaande instituties
Volgens de onderzoekers is een grote uitdaging voor ontwikkelingsorganisaties hoe samen te werken met bestaande lokale instituties. ‘Traditionele autoriteiten, zoals chiefs, hebben soms normen en waarden waar westerlingen zich niet helemaal in kunnen vinden, maar dat zijn vaak wel de normen en waarden die resoneren met de mensen in de omgeving. Door aan te haken op instituties die al bestaan, ontstaat er direct legitimiteit,’ aldus van Leeuwen. ‘Je moet ook accepteren dat je niet alles in één keer kunt veranderen. Ontwikkelingsorganisaties doen nu al veel goed werk, maar door bij de start van interventies beter in kaart te brengen met welke partners er samengewerkt kan worden versterk je lokale autoriteit.’
Daarnaast hebben de onderzoekers concrete aanbevelingen en een training uitgewerkt met en voorhulporganisaties. ‘Met onze training kunnen NGO's en lokale organisaties samen reflecteren op landbestuur en hoe dat te versterken. Zo hebben we onder andere een aantal video's opgenomen, waarin lokale theatergroepen improviseren rondom enkele veelvoorkomende scenario's en de dilemma's die daarbij horen. Hoe voorkom je competitie tussen oude en nieuwe autoriteit? Hoe werk je samen met bestaande, lokale mechanismes voor het oplossen van conflict? Door bestaande initiatieven meer te omarmen, kunnen hulporganisaties hopelijk nog sneller lokale capaciteit opbouwen.