Klimaatdoelen hebben sterke filosofische grondslagen in het liberalisme

14 maart 2023 Onderzoeksbericht

Klimaatverandering: volgens hoogleraar Politieke Theorie Marcel Wissenburg en alumnus Politicologie en Tweede Kamerlid Silvio Erkens domineren vooral klimaatontkenners en klimaatactivisten het maatschappelijk debat. Jammer, vinden ze, het gesprek zou juist meer moeten gaan over oplossingen en hoe we ze gaan uitvoeren. Zelf zijn ze ambitieus en realistisch als ze naar klimaat- en energievraagstukken kijken. En vinden juist in de grondbeginselen van het liberalisme oplossingen, die zowel de economie kunnen versterken als verduurzamen.

Erkens: “Sinds twee jaar ben ik woordvoerder Klimaat en Energie voor de VVD in de Tweede Kamer. En in alle eerlijkheid, klimaatbeleid in Nederland irriteert me vaak. Of het is te duur en te onzinnig en we moeten er niets mee doen, of we mogen niks en we gaan er met z’n allen op achteruit. Terwijl ik veel meer de discussie wil voeren over hoe we zo snel en goed mogelijk stappen met elkaar gaan zetten.”

Wissenburg beaamt het vluchtige denken in de politiek. Om reflectie en nadenken te stimuleren, is hij naast hoogleraar op de faculteit Managementwetenschappen, actief bij de TeldersStichting, het wetenschappelijk bureau van de VVD. “Als ik naar de alledaagse politiek kijk, dan zijn politici heel druk bezig met van dag tot dag leven, van probleem naar probleem. En in dat praktische denken stellen ze zichzelf nauwelijks de vraag: waarom doe ik dit eigenlijk? Daardoor vallen discussies al snel terug in karikaturen.”

Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn niet oneindig

In een onlangs gepubliceerd essay koppelen Erkens en Wissenburg de liberale grondbeginselen vrijheid, gelijkwaardigheid, verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid aan het klimaatbeleid. Om aan hun eigen achterban, maar ook partijen daarbuiten uit te leggen dat klimaatbeleid ook bij het liberalisme past. Erkens: “Een liberaal gelooft in oplossingen vanuit menselijke kennis als hij tegen een probleem aanloopt. Aan de andere kant, die vrijheid van eigen verantwoordelijkheid is niet oneindig. We zien nu dat we door klimaatverandering het recht van toekomstige generaties op een veilig leven op deze planeet schaden. Dan is het nodig om daar wat aan te doen.” Wissenburg: “Ik probeer de achterban ook bewust te maken van hoe diep die relatie eigenlijk is tussen zorg voor natuur en milieu en het liberalisme. Vrijheid zo groot mogelijk maken, houdt in dat je de planeet moet beschermen, van biodiversiteit tot klimaat, om zo het breedst mogelijke palet van individuele levens te kunnen realiseren.”

Een duurzaam land én economische groei

De weg naar verduurzamen ligt volgens Erkens en Wissenburg vooral in het inzetten van marktinstrumenten, zodat industrieën gestimuleerd worden zich duurzaam om te vormen. Prijzen, subsidies en normeringen kunnen wat hen betreft ervoor zorgen dat schone alternatieven goedkoper worden dan vervuilende. Erkens: “Het is dat palet aan beleid dat ervoor kan zorgen dat je aan de ene kant een duurzaam land krijgt en aan de andere kant economische groei, die niet meer alleen ten koste gaat van de planeet.”

Daarmee staan Erkens en Wissenburg tegenover de mensen die pleiten voor consuminderen. Erkens: “Ik geloof dat verduurzaming door stappen terug te doen niet acceptabel is. Want als er minder geld te besteden is, hebben we ook minder geld voor zaken als zorg en onderwijs. En als we willen dat China en India meegaan in de verduurzaming, dan gaan we ze niet overtuigen met een verhaal van economische krimp. Wél gaan we ze overtuigen als je laat zien dat je een welvarend leven kan combineren met respect voor de leefomgeving.”

Interdisciplinair perspectief

Via een roadshow door Nederland voert Erkens campagne voor het liberale klimaatbeleid. Wissenburg: “Het verhaal van een serieus en eenzelfde klimaatbeleid staat nu, dat moet gaan landen en daar is Silvio nu druk mee bezig. Op het moment dat er reflectie nodig is, zoeken we elkaar weer op. Even stilstaan en nadenken wat je doet, is waardevol.”

Erkens: “Het interdisciplinaire perspectief vanuit Nijmegen, dat ik als alumnus Politicologie ook via Marcel heb meegekregen, helpt hier echt bij. Als je kijkt naar klimaatproblemen, kun je snel vervallen in het kijken naar alleen het domein klimaat zelf. Terwijl als je zes invalshoeken erbij pakt vanuit zes verschillende perspectieven, kom je tot een verfijnder beeld en oplossingen die breder gedragen worden. Burgers waarderen het ook als politici meer bezig zijn met inhoud en nuance in plaats van met elkaar de vliegen afvangen. Dat lijkt soms niet zo als je kijkt naar de kranten en de social media. Toch heb ik het idee dat de samenleving daarnaar snakt. En dat geeft ons vertrouwen om door te gaan.”

Tekst: Annette Zonnenberg

Foto: Duncan de Fey

Contactinformatie

Organisatieonderdeel: Faculteit der Managementwetenschappen, Politicologie
Gaat over persoon: prof. dr. M.L.J. Wissenburg (Marcel)