Veen is een enorme kluis voor koolstof: per vierkante meter slaat het meer CO2 op dan elk ander ecosysteem ter wereld. De veengebieden in Nederland, maar ook in bijvoorbeeld Scandinavië en de Baltische staten, spelen dus een belangrijke rol in de strijd tegen klimaatverandering. Maar het veen staat steeds meer onder druk en is ontzettend gevoelig voor de droge zomers die ontstaan door klimaatverandering. Dat schrijven onderzoekers van het Radboud Institute for Biological and Environmental Sciences.
‘We hebben in ons lab eerst grote stukken veen onder gecontroleerde omstandigheden goed vochtig gemaakt over een langere periode’, legt hoofdauteur Bjorn Robroek uit. ‘Vervolgens hebben we het langzaam uitgedroogd. De ene helft van het veen kreeg te maken met milde droogte, waarbij de waterstand ongeveer vijf centimeter lager stond dan het veen zelf. De andere helft had extreme droogte, waarbij het water twintig centimeter lager stond. Dat is vergelijkbaar met een periode van drie weken geen regen – iets wat de laatste jaren ook in Nederland steeds vaker voorkomt.’
Uit die experimenten blijkt dat veen met milde droogte nog redelijk wat koolstof opneemt. Robroek: ‘Maar bij extreme droogte kan het veen nauwelijks nog koolstof opslaan. Bij een langere periode van verdroging stoot het veen de koolstof zelfs weer uit.’
Biodiversiteit
Verdroging raakt natuurlijk niet alleen veenland. Ook andere ecosystemen zijn kwetsbaarder door droge zomers. Maar voor bijvoorbeeld grasland hebben we inmiddels methodes om problemen die ontstaan door verdroging tegen te gaan. Door in zo'n ecosysteem voor een grotere biodiversiteit te zorgen (met meer verschillende planten), zoals in het project Future Dikes, blijft het ecosysteem gezond en kan het een stootje hebben.
Eenzelfde soortenrijkdom haalt bij veenland echter weinig uit tegen verdroging, legt Robroek uit. ‘De verschillende mossoorten die we hebben getest in onze veenopstellingen doen weinig tot niets om verdroging tegen te gaan. Dat betekent niet dat biodiversiteit niet belangrijk is voor veen: het helpt bijvoorbeeld in het opslaan van koolstof. Maar in de strijd tegen verdroging is een andere aanpak nodig.’
Politiek
Consumenten kunnen kleine stappen zetten om het veen te beschermen: ‘koop bijvoorbeeld potgrond en compost zonder veen’, waarschuwt Robroek. ‘Maar uiteindelijk is dit vooral een probleem dat door de politiek opgelost moet worden. In het verleden bestonden de bufferzones van rivieren vaak uit veenland, maar inmiddels is een groot deel grasland bestemd voor agrarisch gebruik. Dat wordt continu gemaaid en geploegd, en houdt dus nauwelijks water vast. Daardoor zie je dat die uiterwaarden sneller afvoeren naar de rivieren, met overstromingen tot gevolg.’
‘Overstappen naar natuurlijk beheer kost geld en tijd, maar levert ons in de toekomst ontzettend veel op. Veengebieden, zelfs laagveengebieden, houden dan een stuk meer water vast en bieden dus veel betere bescherming. Je kunt het vergelijken met een spons die het water langzaam weer teruggeeft aan het landschap. Bovendien werkt veen op zulke plekken dus ook het effectiefst in het opslaan van koolstof.’