Kunnen we (long-)covid ooit écht oplossen?

23 juli 2024 Onderzoeksbericht

De coronapandemie lijkt gelukkig alweer ver weg. Hoewel het virus nog rondgaat, is er inmiddels voldoende groepsimmuniteit opgebouwd waardoor de gezondheid van de samenleving niet meer onder druk staat. Toch kun je het virus nog steeds te pakken krijgen, en er zijn ook veel mensen die na besmetting nog langdurig klachten ervaren, ook wel bekend als long-covid. Is daar een medicijn voor te ontwikkelen?

Nou, misschien wel, zo lijkt het antwoord. Onderzoekers van de Radboud Universiteit werken al sinds het begin van de pandemie, in 2020, aan een mogelijk antiviraal medicijn tegen corona. Anders dus, dan een vaccin; dat is een preventief middel dat het afweersysteem van je lichaam leert om het virus buiten de deur te houden. Maar krijg je het virus toch te pakken? Tja, dan is het ‘afwachten en uitzieken’, met soms ernstige en langdurige gevolgen van dien. Het medicijn waar de onderzoekers nu aan werken richt zich op die andere zijde van het ziekteproces; de verspreiding van het virus ín je lichaam en de ziektesymptomen die daaruit voortkomen. Het behandelt de infectie wanneer die is binnengedrongen in je lichaam.

Hoe werkt het?

“We richten ons op de ‘proteasen’ van het virusdeeltje. Dit zijn speciale enzymen die het virusdeeltje nodig heeft om zijn eigen eiwitstructuren op te knippen en te verspreiden. Als we dat kunnen tegenhouden, kan het virus geen activiteit meer uitvoeren in je cellen.”, aldus Prof. Floris Rutjes, directeur van het Instituut voor Moleculen en Materialen (IMM) van de Radboud Universiteit. Rutjes is samen met collega Miriam Porzberg binnen de groep Synthetisch Organische Chemie bezig met de ontwikkeling van het medicijn. Onlangs hebben de onderzoekers een octrooi ingediend voor een speciale stof die de proteasen kan remmen.

Concurrent van Pfizer?

Het lijkt misschien wat op een David vs. Goliath verhaal, want farmaceutisch conglomeraat Pfizer heeft een soortgelijk medicijn op de markt gebracht; Paxlovid. Rutjes: “Onze stof lijkt hierop, maar waar Pfizer’s medicijn alleen de proteasen van het virusdeeltje aanpakt, heeft onze stof invloed op twee processen; de proteasen van het virus én van de cel waarin het virus wil binnendringen.” Twee vliegen in één klap; het vermindert de kans dat het virusdeeltje de cel ingaat, én dat het virusdeeltje z’n eigen eiwitten kan opknippen en verspreiden. De onderzoekers hopen dat die duale werking er uiteindelijk voor zorgt dat het aantal actieve virusdeeltjes in het lichaam aanzienlijk wordt verkleind.

Oplossing voor long-covid?

Kan het medicijn ook uitkomst bieden voor long-covid patiënten? Ook daarover zijn de onderzoekers overwegend positief. Rutjes: “Natuurlijk is er nog veel onduidelijkheid over wat long-covid nu precies is en waar het door komt. Maar we weten inmiddels dat long-covid patiënten veel langer dan anderen de covid infectie deeltjes in hun lichaam houden, waardoor langdurige ontstekingen ontstaan in het lichaam en de hersenen. Dan kan dit medicijn een mogelijke oplossing zijn.”

Prof. Floris Rutjes in lab — Foto: Linda Verweij

Wanneer ligt het medicijn in de apotheek?

Tja, dat duurt helaas nog wel even. “Reken zeker nog 6 jaar”, aldus Rutjes. “Tenzij er weer een pandemie ontstaat, en alles in een stroomversnelling komt.”, voegt hij er zorgelijk grappend aan toe. Er zijn nog veel hobbels te nemen, zo schetst Rutjes: “Antivirale medicijnen worden soms door het lichaam snel afgebroken. Zo snel, dat het medicijn haast z’n werk niet kan doen. Om dat afbreekproces te vertragen, kunnen we een tweede stof toevoegen aan het medicijn. Maar dat kan dan weer negatieve gevolgen hebben op de effectiviteit, dus je moet de juiste verhouding weten te vinden. En we kijken naar toedieningsvormen; het liefste wil je een medicijn dat je als pil kunt slikken, dat is verreweg de makkelijkste en meest toegankelijke manier. Maar wat voor effect heeft dat op de verspreiding in het lichaam, en dus op de effectiviteit?”

“Het is echt van week tot week bekijken; wat werkt wel, wat werkt niet? Veel puzzelen, verschillende combinaties uitproberen, en snel schakelen wanneer we nieuwe inzichten hebben.”, aldus Rutjes.

Gouden combinatie

Aanleiding voor het medicijn was een antivirale stof die een spin-off van het IMM, Protinhi Therapeutics, al op de plank had liggen tegen het Dengue en Zika virus. Samen met de onderzoekers van de Radboud Universiteit, en nóg een spin-off, Artemis Bioservices, hebben ze financiering ontvangen van ZonMw. De komende periode gaan ze op zoek naar die ene gouden combinatie: de meest effectieve stof, met de minste bijwerkingen, met potentie voor productie-opschaling, in de ideale toedieningsvorm. Over anderhalf jaar moet blijken of er een volgende stap richting klinische tests mogelijk is.

BetaBoost

In de BetaBoost krijg je maandelijks een inkijkje in lopend onderzoek van de bètafaculteit (FNWI) en de maatschappelijke impact ervan. Heb je een vraag over een actueel onderwerp waar je een wetenschappelijke blik op wilt? Laat het ons weten via communications-science [at] ru.nl.