Alphée Mpassi, een onderzoeker aan Radboud Universiteit uit Congo-Brazzaville, begon hier als een student wetenschapsfilosofie, waarna hij doorging naar zijn research master en vervolgens zijn PhD in filosofie behaalde. Gedurende deze periode raakte hij geïnteresseerd in Giorgio Agamben en de verbinding die hij maakt tussen macht, leven en politiek. 'Agamben spreekt over biopolitiek als een manier waarop politieke macht het leven in een samenleving reguleert en beheert tot het punt dat er iets ontstaat dat hij ‘bare life’ noemt. Hij helpt ons begrijpen hoe macht opereert op een sociopolitiek niveau en hoe we er op kunnen reageren,' legt Alphée uit. Een belangrijke uitbreiding van dit inzicht vindt Alphée echter in de filosoof Achille Mbembe, die een historische dimensie toevoegt en Agambens theorie naar de context van het globale zuiden brengt, waarbij hij deze machtsstructuren probeert te begrijpen in relatie tot kolonisatie. Mbembe bedacht de term ‘necropolitics’, wat als raamwerk dient dat blootstelt hoe politieke en sociale macht besluiten over wie mag leven en wie moet sterven. Het laat ons zien hoe politieke macht niet alleen gaat over het beheren van leven, maar vooral over het creëren van omstandigheden die het leven amper mogelijk maken om vol te houden.
Voor Alphée was dit echter niet alleen een abstracte theorie, maar een raamwerk die hij kon gebruiken om het onderdrukkende politieke klimaat van zijn thuisland, een voormalige kolonie van Frankrijk, te begrijpen. 'Het sprak tot me,' zegt Alphée, 'dat is wat er gebeurt in mijn land: de inwoners hebben bijna geen inspraak. Deze denkers hebben me geholpen om die machtsmechanismen te begrijpen. En hoe je weerstand biedt aan een dictatuur.'
Op het moment onderzoekt Alphée, als een postdoc onderzoeker bij Center for the History of Philosophy and Science en in samenwerking met het Laudato Si’-instituut, hoe deze vragen over leven en macht in relatie staan tot de ecologische en sociale crisissen. 'Mbembe’s concept helpt me om de impact van macht op het, zowel menselijke als niet-menselijke, leven te ontrafelen en inzien hoe dit vooral impact heeft op minderheden en gemarginaliseerde gemeenschappen. Milieurampen schaden vaak eerder en heviger de gemeenschappen die al kwetsbaar zijn. Necropolitics maakt het zichtbaar hoe het verwaarlozen van natuur ook mensen verwaarloost.' Door deze lenzen van macht, van uitbuiting, van economie en van vernietiging probeert Alphée te laten zien hoe de ecologische crisis fundamenteel een politiek probleem is. Zijn doel is om de interpretatie van de klimaatcrisis uit te breiden als iets dat gerelateerd is aan de machtsrelaties van een samenleving. Al deze verschillende aspecten van leven zijn verbonden op nauwe manieren.
Alles is nauw verbonden. Dit is de boodschap die Paus Franciscus aan ons overbrengt en de encycliek Laudato Si’, volgens Alphée. 'Hij herhaalt het als een lied, als een melodie: alles is nauw verbonden.' Het is dit weefsel van onderlinge afhankelijkheid tussen mensen, niet-mensen en al het andere dat we moeten erkennen voordat we echt kunnen zorgen voor wat Paus Franciscus ons ‘gezamenlijke thuis’ noemt. Alphée stelt: 'Hij vraagt ons niet alleen om na te denken over onze identiteit als mensen, maar ook over onze plaats in de wereld.' Volgens Alphée is dit waar Mbembe’s raamwerk van necropolitics bruikbaar is om te zien wat er gebeurt als we deze verbinding tussen al het leven in de wereld uit het oog verliezen.
Met zijn werk bij het CHPS en het Laudato Si’-instituut hoopt Alphée bij te dragen aan het maken van een burg tussen academia en algemeen burgerlijk belang door complexe academische concepten te vertalen naar toegankelijke acties, dialogen en hoop. Op die manier kunnen deze instituten een stem worden voor de stemlozen en ruimte maken voor rechtvaardigheid en zorg voor de aarde. Alphée gelooft door verschillende filosofische tradities samen te brengen en naar elkaar te luisteren we nieuwe manieren van zorgen voor ons gezamenlijke thuis kunnen bedenken. 'Wij als mensen, academici, politici, enzovoort, moeten streven om er alles aan te doen om onze verbondenheid met de natuur te (her)ontdekken. We hebben onze omgeving nodig om te leven, lucht nodig om te ademen, dus als we blijven domineren en uitbuiten vernietigen we niet alleen het milieu, maar ook onze eigen levens. De aarde is een levend wezen waar we op steunen en dat ook onze steun nodig heeft.'
Interview: Vivian Weijland
Foto: Ted van Aanholt