Tesseltje de Lange en Pascal Beckers voor Berchmanianum
Tesseltje de Lange en Pascal Beckers voor Berchmanianum

Mensonwaardige omstandigheden rondom arbeidsmigranten

Met z’n tienen op een kamer, van de ene op de andere dag je inkomen verliezen of met moeite de zorg krijgen die je nodig hebt. Het zijn voorbeelden van de mensonwaardige omstandigheden waar arbeidsmigranten in Nederland dagelijks mee te maken hebben, zeggen onderzoekers Pascal Beckers en Tesseltje de Lange. Ruim tweeëneenhalf jaar leidden zij vanuit het universiteitsbrede netwerk Radboud University Network on Migrant Inclusion (RUNOMI) een interdisciplinair onderzoek naar de effecten van COVID-19 maatregelen op arbeidsmigranten in de Nederlands-Duitse grensregio. Met de overtuiging dat hun bevindingen na dertig jaar misstanden rondom arbeidsmigranten juist in een gezondheidscrisis tot structurele verbeteringen zouden leiden.

Voor hun project Migranten in de frontlinie’ spraken leden van RUNOMI en het Centrum voor Migratierecht zo’n 300 migranten, bedrijven en instanties in de land- en tuinbouw, de vleesindustrie en de distributiesector; de cruciale sectoren die tijdens de pandemie moesten doordraaien om in de basisbehoeften van de Nederlandse bevolking te voorzien. Ze constateerden dat de omstandigheden voor migranten om gezond en veilig te kunnen werken en leven regelmatig onder de maat zijn.

De Lange: “Vaak is de menselijke waardigheid onder de maat in hoe wij arbeidsmigranten dat werk laten doen. Kamers waar veel teveel mensen in slapen, zelfs matrassen die gedeeld worden. Er zijn ook goede voorbeelden, maar dat is slechts een klein deel van de markt dat is aangesloten op de uitzendbureaus. Zij houden zich aan de regels en willen het netjes doen. Maar er zijn er ook een heleboel bedrijven die denken ‘business as usual’ en niet te ingewikkeld willen doen als het teveel geld kost. Iedere vijf jaar komt er wel een onderzoek naar boven waarin staat: wat een schande, we zijn een welvarend land en het is niet waar. Maar er verandert weinig.”

Portretfoto Tesseltje de Lange

Dierenartsen trokken aan de bel dat het met de mensen niet goed ging

De Lange neemt als voorbeeld de slachterijen waar tijdens de coronacrisis voor het personeel de dingen niet goed geregeld waren. Dierenartsen, die toezagen op het welzijn van de dieren, trokken bij instanties aan de bel dat het met het personeel niet goed ging. De Lange: “Werknemers die aan de lopende band werkten, konden tijdens de pandemie onmogelijk anderhalve meter afstand houden. Besmettingshaarden waren daar aan de orde van de dag. Om werknemers toch bescherming te bieden, organiseerde het bedrijf een eenrichtingsroute naar de pauzeplek. Alleen was die route zo lang, dat deze de gehele pauze in beslag nam. Wat ze in die situatie dus hadden moeten zeggen is: die band moet langzamer, de pauzes moeten langer. Dan gaat de productie maar omlaag. Het welzijn van de mensen gaat boven het feit of iedereen wel zijn lapje vlees krijgt. Maar niemand zei het.”

"Je kan niet alleen maar dat XXL-distributiecentrum neerzetten en zeggen: daar gaan mensen werken"

Portret Pascal Beckers

Beckers: “Het gaat hier om structurele problemen in de leef- en werkomstandigheden van migranten die voortkomen uit een grote focus op economisch beleid. Je kunt er toch geld mee verdienen, dus dan ga je het toch doen? Een ander voorbeeld zijn de vele XXL-distributiecentra die de laatste jaren in Nederland zijn geopend, de megahallen van waaruit al onze pakketjes verdeeld en vervoerd worden. Meestal is de komst van zo’n centrum niet gekoppeld aan een voorzieningsplan voor de mensen die er komen werken. Het ethische besef op de lange termijn ontbreekt dan volledig.”

Een van de ideeën die uit het RUNOMI-project is ontstaan is om een toets te creëren, waarbij ondernemers geen distributiecentrum kunnen vestigen als ze niet ook een voorzieningsplan geregeld hebben. Beckers: “Als je nieuwe werkgelegenheid aantrekt, moet je tenslotte ook huisvesting, artsen, scholen en recreatie op orde hebben. Je kan niet alleen maar dat distributiecentrum neerzetten en zeggen, hier gaan mensen werken. De Lange: “Verbeterpunten hebben we tijdens het project ook al bij de sector zelf weggezet, zoals een voorzieningsplan bij de uitzendondernemingen. Verder ligt er nog een wet over de certificering van uitzendbureaus waar ik me tegenaan bemoei en laat ik mijn geluid regelmatig in de media horen.”

Maatschappelijke impact

Beckers: “Wat alle RUNOMI-leden in ieder geval delen is dat ze maatschappelijke impact willen hebben. Met meer dan honderd wetenschappers van alle faculteiten zijn we een van de grootste internationale centra op het gebied van migratie- en migranteninclusievraagstukken. Het geeft wel aan hoe breed migrantenproblematiek is en vanuit hoeveel perspectieven je kan kijken.”

Vanaf juni hoopt Beckers in een volgend RUNOMI-project samen met de Hochschule Rhein-Waal in Kleve de samenwerking onderzoeken rond arbeidsmigratie over de Nederlands-Duitse grenzen heen. Dit om te kijken hoe onder andere de huisvesting, voorzieningen en sociale aspecten voor mensen die in Nederland werken en in Duitsland wonen te verbeteren.

Foto's: Duncan de Fey

Tekst: Annette Zonnenberg