Veni is gericht op excellente onderzoekers die onlangs gepromoveerd zijn. De beurs maakt, samen met Vidi en Vici, onderdeel uit van het NWO-Talentprogramma en wordt jaarlijks toegekend. Dit jaar wordt de Veni-beurs toegekend aan in totaal 174 onderzoekers, waarvan vijftien verbonden aan de Radboud Universiteit en het Radboudumc.
Do we use our eyes to think?
We bewegen onze ogen voortdurend, niet alleen bij het waarnemen van de externe (visuele) wereld, maar ook wanneer we onze innerlijke wereld verkennen, zoals tijdens het nadenken. Hebben deze oogbewegingen in een niet-visuele context ook betekenis?
Beantwoording van deze vraag vereist systematisch onderzoek naar oogbewegingen tijdens de verwerking van niet-visueel materiaal, zoals audioboeken. Met het doel om te bepalen of de oogbewegingen verband houden met de verhaallijn van een audioboek, of ze bijdragen aan begripsvorming, en wat de onderliggende hersenmechanismen zijn. Dit biedt nieuwe inzichten in de manier waarop onze gedachten en oogbewegingen elkaar in het dagelijks leven beïnvloeden.
Nice to meat you: How do social relationships affect young adults’ food intake?
Het eten van meer gezonde en plantaardige producten tijdens de vormende periode van jongvolwassenheid kan helpen bij het oplossen van de klimaatcrisis en obesitasepidemie. Aangezien jongvolwassenen vaak samen met anderen eten en drinken, hebben sociale relaties grote invloed op hun eetgedrag. Het is echter de vraag of deze sociale invloed voor alle jongvolwassenen hetzelfde is. Om deze vraag te beantwoorden, worden dagelijkse voedingsdagboekjes bijgehouden door jongvolwassenen en hun belangrijkste sociale relaties. Door te onderzoeken wanneer welke jongeren door wie worden beïnvloed en waarom voor welk soort eetgedrag, worden inzichten verkregen die helpen om interventies af te stemmen op individuele jongvolwassenen.
Unlocking the Complexities of DNA Testing: Indigenous Peoples and the Quest for Historical Justice
Wat gebeurt er als DNA-testen toegepast worden op het complexe netwerk van verwantschap van inheemse/boerenbevolking? Dit project richt zich op de Peruaanse Genetic Data Bank (GDB) en onderzoekt de implicaties van het toepassen van deze informatie voor herstelbetalingen. De GDB is ontworpen om genetische profielen van menselijke overblijfselen te koppelen aan levende familieleden en gaat ervan uit dat familiebanden een weerspiegeling zijn van biogenetische erfenissen. Echter, inheemse bevolking hanteert een ander construct van familiaire verwantschap. Dit project probeert de volgende vragen: Hoe verhouden inheemse/boerenrechten zich tot de controle over genetische informatie? Welke rol speelt verwantschap in de zoektocht naar herstelrecht?
Stability of Anti-de Sitter solitons
In de natuurkunde beginnen we vaak door te kijken naar de laagste energietoestand. Men gaat er van uit dat het anti-de Sitter (AdS) soliton de ruimtetijd met de laagste massa is onder bepaalde randvoorwaarden. Gewoonlijk wordt aangenomen dat een toestand met de laagste energie stabiel is. Dit project heeft tot doel wiskundige methoden te ontwikkelen om de stabiliteit van het AdS soliton grondig te kwantificeren.
Grounding colonial continuities: from museums and rocks to outer-space.
Mijnbouw op aarde is essentieel voor ruimtereizen. Tegelijkertijd wordt mijnbouw in de ruimte aangeprezen als de oplossing voor de uitputting van grondstoffen op aarde. Maar op aarde als in de ruimte is de winning van natuurlijke bronnen geworteld in kolonialisme.
Dit project onderzoekt de tentoonstelling van aardse en buitenaardse gesteenten in musea. De koloniale logica van het winnen van grondstoffen is geen historisch hoofdstuk, maar strekt zich uit tot in de toekomst en voorbij aardse grenzen. Door deze continuïteit te bestuderen aan de hand van rotstentoonstellingen, geeft het project invulling aan debatten over de 'dekolonisatie' van museumcollecties, mijnbouw en ruimtevaart.
Fairness and algorithmic criminal justice: towards a human-centric definition
Algoritmen en AI worden niet alleen gebruikt om ons dagelijks leven te vergemakkelijken, maar ook bij de handhaving van het strafrecht. Politie gebruikt gezichtsherkenningssoftware om verdachten van misdrijven te identificeren. Reclasseringsdiensten maken gebruik van Al-gebaseerde applicaties om het risico op recidive te voorspellen. Op basis daarvan worden rechters geadviseerd of iemand in voorlopige hechtenis moet worden gesteld. Het gebruik van AI voor deze doeleinden is niet zonder risico's voor de betrokken personen en hun rechten. Dit project onderzoekt deze risico's, met de focus op de praktijk van het gebruik van AI-tools, die de besluitvormingsprocessen ondersteunen, door de reclassering en rechtbanken.
Unravelling Health Inequalities. The Historical Roots of Inequality in Death and Disease during the Epidemiological Transition in West-European Port Cities, 1850-1950
De huidige ongelijkheden op gezondheidsgebied hebben diepe historische wortels die we nog niet volledig begrijpen. Mijn project hanteert een vergelijkende benadering om de oorzaken van gezondheidsongelijkheden in de havensteden Amsterdam, Kopenhagen en Glasgow te bestuderen in de periode 1850-1950. De analyse van unieke bronnen over ziekten als tuberculose, mazelen, pokken en cholera zal nieuwe kennis opleveren over hoe en waarom gezondheidsverschillen tot stand kwamen. Door het verleden te belichten zal het project ook nieuwe inzichten bieden in waarom sommige gezondheidsongelijkheden vandaag de dag nog steeds bestaan.
Novel Perspectives: A Computational Approach to Dutch Fiction and Gender Equality, 1870-present.
Spiegelt fictie de maatschappelijke werkelijkheid? Of produceren verhalen nieuwe werkelijkheden? Dit project onderzoekt hoe Nederlandse romans vanaf de late 19e eeuw tot vandaag de emancipatie van vrouwen in de samenleving verbeeldden en misschien zelfs stimuleerden. Daarbij combineert het twee dimensies: (1) literaire beschrijvingen van gender door de tijd heen en (2) de veranderende positie van vrouwen in de Nederlandse samenleving. Aan de hand van computergestuurde analyse van honderden boeken, maakt dit project inzichtelijk in hoeverre fictie vooruitloopt op of achterblijft bij verschuivende genderverhoudingen in de samenleving.
“Get out”: A large-scale multi-method study on everyday discrimination in (semi)public spaces
Hoewel er veel aandacht is voor discriminatie op de arbeidsmarkt, de woningmarkt en in het onderwijs is tot dusverre weinig bekend over discriminatie in het dagelijkse leven in (semi)publieke ruimtes (bijv. op straat, in het openbaar vervoer, vrije tijd, winkels) – d.w.z. “alledaagse discriminatie in (semi)publieke ruimtes”. Welke gemarginaliseerde groepen hebben vaker te maken met alledaagse discriminatie? Waar, wanneer en waarom? En wat zijn gevolgen van alledaagse discriminatie voor sociale inclusie? Dit project onderzoekt individuele en contextuele verklaringen voor en de gevolgen van alledaagse discriminatie met een innovatief intersectioneel onderzoeksdesign dat survey, kwalitatieve, dagboek, en veldexperimentele designs weet te combineren.
SensoR: Het kraken van de genetische regulatoire code van sensorische aandoeningen
S. E. de Bruijn, Radboudumc
Voor ongeveer de helft van de patiënten met erfelijke doofheid of blindheid kan er geen genetische diagnose worden gesteld. Mogelijk kan dit worden verklaard door varianten in regulatoire DNA-elementen die de activiteit van genen controleren. Door een gebrek aan kennis worden regulatoire DNA-varianten momenteel uitgesloten van standaard genetische analyses. Dit project beoogt een stapsgewijs protocol op te stellen om deze schadelijke regulatoire varianten op te sporen en te begrijpen. Een combinatie van vernieuwende bioinformatische en experimentele analyses zal worden toegepast met als doel de kennis van regulatoire DNA-varianten te vergroten en de diagnostische opbrengst voor erfelijke sensorische aandoeningen te verhogen.
Spotting the Differences: AI-based change detection in medical images
Alessa Hering, Radboudumc
Dit onderzoeksvoorstel richt zich op de groeiende behoefte aan efficiënte kankerdiagnostiek in de huidige context van stijgende kankercijfers en een tekort aan diagnostisch personeel. Het richt zich op het ontwikkelen van AI-gestuurde methoden die beelden van meerdere tijdstippen combineren om klinisch relevante veranderingen tussen deze tijdstippen te identificeren. Dit innovatieve hulpmiddel zal radiologen in staat stellen om onderzoeken efficiënter en nauwkeuriger te beoordelen, wat leidt tot eerdere identificatie van ineffectieve therapieën, waardoor de kans op herstel mogelijk toeneemt en bijwerkingen en kosten voor de gezondheidszorg afnemen.
The female brain on stress: uncovering molecular and circuit mechanisms of stress susceptibility
Sabrina van Heukelum, Radboudumc
Ondanks het feit dat tweemaal zoveel vrouwen lijden aan post-traumatische stressstoornis (PTSS) vergeleken met mannen, is bijna al het preklinische onderzoek naar de onderliggende hersenmechanismen van PTSS verricht in mannelijke knaagdieren. Vrouwen reageren anders op trauma, zowel gedragsmatig als neurobiologisch. Daarom gaat dit project de reactie van vrouwelijke muizen op trauma in kaart brengen op zowel gedrags-, hersen- en gen-transcriptie niveau om dit vervolgens causaal te linken aan de gevoeligheid voor trauma. Mijn onderzoek draagt bij aan ons begrip van het traumagevoelige vrouwelijke brein, waardoor mogelijk handvatten ontstaan voor optimale toekomstige behandelingen in vrouwen.
Het ontketenen van het succes van FAP-gerichte radionuclidetherapie bij pancreascarcinoom
Sanne van Lith, Radboudumc
Geactiveerde steuncellen die aanwezig zijn in de tumor micro-omgeving spelen een belangrijke rol bij de slechte overleving van patiënten met pancreaskanker. In dit project ontwikkelen de onderzoekers een radioactief gelabeld stofje dat gericht aan deze geactiveerde steuncellen bindt, met als doel om deze cellen met straling te doden. De onderzoekers bestuderen de effectiviteit en het werkingsmechanisme van deze nieuwe radioactieve stof in diermodellen voor pancreaskanker.
Oog voor cerebrale amyloïd angiopathie
F.H.B.M. Schreuder, Radboudumc
Cerebrale amyloïd angiopathie kan leiden tot hersenbloedingen en dementie. Deze aandoening wordt gekenmerkt door neerslag van het amyloïd eiwit in de bloedvaten van de hersenen. Echter, deze neerslag is niet aantoonbaar zonder een hersenbiopt. In dit project wordt onderzocht of een patiëntvriendelijke manier kan helpen bij het vaststellen van de diagnose cerebrale amyloïd angiopathie, namelijk door het afbeelden van het amyloïd eiwit in het netvlies.
Take your vitamins! Exploring vitamin B6 metabolism as potential target to block malaria transmission
L.E. de Vries, Radboudumc
Muggen verspreiden de parasiet die de verschrikkelijke ziekte malaria veroorzaakt. Resistentie tegen malaria medicijnen en insecticiden stoppen het doel om malaria uit de wereld te verwijderen. De onderzoeker gaat de rol van vitamine B6 in de mug en de parasiet onderzoeken en gaat nieuwe chemische stoffen testen die mogelijk de vruchtbaarheid van muggen en de verspreiding van de parasiet verminderen. Dit project kan helpen in de ontwikkeling van nieuwe strategieën om malaria uit de wereld te verwijderen door het tegelijkertijd verminderen van de muggen populatie en het genezen van muggen van de malaria parasiet.