Portretfoto Jutta Joachim en Yvonne Benschop

Onderzoek naar gender en macht: nu belangrijker dan ooit

14 maart 2023 Onderzoeksbericht

Afgelopen herfst vierde de Hot Spot Gender and Power in Politics and Management, een interdisciplinaire groep onderzoekers, zijn tiende verjaardag. Hoewel er in het verleden al veel successen zijn behaald, liggen er nog veel nieuwe uitdagingen op de onderzoekers te wachten. “Er moet nog veel werk worden verzet.”

Genderonderzoek heeft een lange geschiedenis in Nijmegen. “Onze Hot Spot was al een ‘hot spot’ voordat dit begrip bekendheid kreeg”, zegt Yvonne Benschop, hoogleraar Organisational Behaviour bij de afdeling Bedrijfskunde. “Interdisciplinaire samenwerking maakt al sinds de oprichting van deze faculteit deel uit van onze structuur en we doen al heel lang onderzoek naar gendervraagstukken vanuit verschillende theoretische perspectieven. Toen de faculteit interdisciplinaire samenwerking wilde formaliseren in zogenaamde Hot Spots, zagen we dat als een kans om te institutionaliseren wat er al was.”

Leden van de Hot Spot nemen deel aan een breed scala aan onderzoeksprojecten over organisatieverandering; lichaams- en identiteitspolitiek; intersectionaliteit; globalisering en transnationaal feminisme. Benschop: “We werken samen met alle disciplines van de Faculteit der Managementwetenschappen: van sociale geografie en openbaar bestuur tot economie, ruimtelijke ontwikkeling, bedrijfskunde en politicologie.” “We bieden verschillende standpunten voor disciplinaire kwesties”, zo voegt universitair hoofddocent Global Security Governance Jutta Joachim hieraan toe. “Ons doel is het ontrafelen van de veronderstellingen die voor waar zijn aangenomen en de aandacht vestigen op de rol die gender speelt.”

Uniek in omvang en focus

Hoogtepunten van het afgelopen decennium zijn diverse onderzoeksprojecten, publicaties, congressen, toelages en trainingen. “Maar even zo belangrijk is onze gemeenschap”, zegt Joachim. “We hebben een internationaal netwerk van onderzoekers en beleidsmakers opgezet. Veel genderwetenschappers zijn binnen hun instelling erg geïsoleerd. We zijn op onze universiteit ‘gezegend’ met een Hot spot waar talloze collega's samenkomen met wie we kunnen praten over gender.” Benschop: “Onze Hot Spot is inderdaad nogal uniek, zowel omdat we blijven groeien, alsook vanwege onze focus. Dat is een van de redenen waarom we internationale studenten en promovendi aantrekken. Het is wereldwijd bekend: als je interessante dingen wilt doen, ga dan naar Nijmegen!”

Kernuitdagingen voor de toekomst

Er zijn mensen die van mening zijn dat het onderwerp gender anno 2023 niet langer een probleem is en dat we alles hebben bereikt wat we zouden moeten bereiken. “Maar dat is zeker niet het geval”, aldus Joachim. “Discriminatie komt helaas nog veel voor. Op sommige plaatsen ervaren we zelfs dat er een stap achteruit wordt gegaan. Kijk bijvoorbeeld naar Polen, waar het recht op abortus de afgelopen jaren steeds verder is ingeperkt, of naar Hongarije, waar de regerende Fidesz-partij met succes LGBTQ+-mensen verhindert wettelijk erkend te worden.” Benschop: “Een van de kernuitdagingen voor de toekomst is het zoeken naar een antwoord op de vraag: hoe kunnen we gendervraagstukken integreren binnen het brede scala aan andere (even belangrijke) ongelijkheden die gebaseerd zijn op klasse en etniciteit?” Joachim knikt instemmend. “Gender vormt de kern van veel maatschappelijke problematiek, zoals klimaatverandering, oorlog en gezondheidscrises. Tegelijkertijd bestaat het risico dat er geen ruimte voor gendervraagstukken wordt vrijgemaakt op de agenda.”

Joachim ziet ook dat als er wél rekening wordt gehouden met gender, het concept vaak wordt gereduceerd tot ‘vrouwen’. “Maar het probleem is veel omvangrijker. Mannen worden ook gediscrimineerd vanwege hun identiteit. En vrouwen vormen geen op zichzelf staande categorie. Dat is ook weer een uitdaging: het doorbreken van deze eendimensionale veronderstelling dat het alleen om vrouwen gaat en dat er één pasklare oplossing bestaat.”

Groeiende vraag

Terugkijkend op de afgelopen tien jaar zijn Benschop en Joachim het erover eens dat genderonderzoek nog steeds een belangrijke rol te spelen heeft. Joachim: “We zien een groeiende vraag naar ons onderzoek en de vakken die we onderwijzen, ook vanuit andere disciplines.” Benschop: “In het verleden dachten mensen aan genderonderzoek als een kortetermijnkwestie. Maar de samenleving evolueert en stelt ons telkens voor nieuwe vragen. Onderzoek nu is niet hetzelfde als in de jaren negentig. In die zin is er een parallel met ‘door een andere bril’, de faculteitsslogan ter ere van ons 35-jarige bestaan. Onze lens, onze optiek, is in de loop der tijd vaak verschoven en verschuift nog steeds om veranderingen in de samenleving weer te geven, zoals de veranderde normen na #metoo, waarbij er aandacht kwam voor de vele uitingen van gendergeweld, of veranderende opvattingen over genderdiversiteit die dienen als voedingsbodem voor de empowerment van mensen die zich als intersex en trans identificeren.”

Benschop is van mening dat genderonderzoek altijd relevant zal zijn. “In zekere zin is dat triest, aangezien we streven naar verandering. Natuurlijk vindt er nu ook al verandering plaats, maar om dat te kunnen inzien heb je een historisch perspectief nodig. Als we vijftig jaar terug in de tijd kijken, dan kun je zeggen: “Wow, wat zijn we al ver gekomen”. Maar als je kijkt naar de ongelijkheid in de maatschappij van tegenwoordig, dan moet je concluderen dat er nog veel werk te verrichten valt.”

Tekst: Machiel van Zanten

Foto: Duncan de Fey

Contactinformatie

Organisatieonderdeel: Faculteit der Managementwetenschappen
Gaat over persoon: dr. Joachim, J.M. (Jutta) , prof. dr. Benschop, Y.W.M. (Yvonne)