De relatie tussen mens en natuur krijgt steeds meer aandacht in de wetenschap en de media. Een lichtpunt, zeker voor iemand die zich bezighoudt met oceaanbeheer. Toch moet er volgens Jennifer Telesca, universitair hoofddocent Milieukunde, nog heel veel gebeuren. Ze pleit voor systeemverandering. ‘Als het echt doordringt dat we onderdeel zijn van de natuur, verandert het hele speelveld.’
‘Reus’, zo noemde Jennifer Telesca als kind de blauwvintonijn. Ze woonde op eastern Long Island in de staat New York en zag bij de havens ‘reuzen’ van ruim drie meter ondersteboven aan haken hangen. Dat maakte indruk. Jaren later trok ze met een kajak langs de haar zo bekende kust en zag dat al het zeegras was verdwenen, net als vele vissoorten. ‘Van de blauwvintonijn zijn er volgens de instanties in aantallen nog genoeg. Maar daarmee bedoelen ze: genoeg voor menselijke consumptie. En specifieker: genoeg voor het rijkste deel van de bevolking. Er wordt alleen gekeken naar aantallen, terwijl de blauwvintonijn uit mijn jeugd niet meer bestaat. Deze vissen zijn nu niet meer zo groot en daardoor veel kwetsbaarder. Hoe kleiner de vissen, hoe minder eieren ze kunnen leggen en bevruchten.’
Buiten het blikveld
Telesca schreef het boek Red gold over de blauwvintonijn omdat de omgang van experts met deze vissoort veel zegt over hoe het leven in de oceaan wordt uitgebuit en vernietigd. ‘Dit heeft alles te maken met de dominante veronderstelling dat de mens los staat van de natuur en met een systeem waarin economische groei dominant is. Daar komt bij dat veel mensen zich niet bewust zijn van wat vissen wordt aangedaan, omdat dit buiten ons blikveld plaatsvindt.’ En dat terwijl ons voortbestaan voor een belangrijk deel afhangt van de oceaan. Vanwege de enorme biodiversiteit, maar ook omdat de oceaan broeikasgassen absorbeert en zorgt voor de helft van de zuurstof die we inademen. ‘Als het echt doordringt dat we onderdeel zijn van de natuur, een medereiziger als het ware, verandert het hele speelveld.’
‘Alsof ik naar een begrafenis ga’
Bij de Verenigde Naties wordt dit nog lang niet erkend, ziet Telesca tot haar grote verdriet. Ze doet veldwerk bij de VN, waarbij ze vergaderingen over nieuwe zeeverdragen bijwoont, documenten bestudeert en betrokkenen interviewt. ‘Terwijl hele ecosystemen ineenstorten, voeren landen geopolitiek. Het is business as usual. Grote spelers doen er alles aan om hun macht over de oceaan te behouden, ten koste van anderen en van de aarde. Het is elke keer alsof ik naar een begrafenis ga.’ Telesca stelt dat door dit systeem de aarde wordt gekoloniseerd. ‘Geen populair argument, maar dat is wat er aan de hand is.’
Schubvoetslak
Telesca houdt hoop dat er ooit echte veranderingen komen. Mogelijkheden ziet ze niet bij de machthebbers, maar bij sociale bewegingen die zich inzetten voor milieurechtvaardigheid. Zelf probeert ze met haar boeken en artikelen, die op online magazines verschijnen, een breed publiek te bereiken. ‘Daarbij is het de uitdaging om creatief te zijn en een narratief te vinden dat aanspreekt. Hoe houd je je lezers erbij als het gaat om ongemakkelijke waarheden?’ Telesca’s werkwijze is inzoomen op dieren, zoals op de schubvoetslak. ‘Dit wezen heeft, in verhouding tot het lichaam, het grootste hart van alle dieren. Ook is de schubvoetslak het enige organisme wiens uitwendig skelet van metaal magnetisch is’, vertelt ze enthousiast. ‘Als je er een vluchtige blik op werpt, zie je een stel slakken. Maar als je beter kijkt, kom je dichter bij hun leefwereld en kun je ze als individuen beschouwen.’
Studenten
Haar hoop op verandering wordt ook gevoed door de studenten aan wie ze lesgeeft. ‘Ik hoef ze niet te overtuigen dat het kapitalistische systeem zaken kapot maakt. Ze weten dat al. Dat was tien jaar geleden wel anders.’ Ze moedigt studenten aan om vrijwilligerswerk te doen, een gemeenschap te creëren om voor collectieve belangen op te komen, deel te nemen aan sociale bewegingen en zich publiekelijk uit te spreken. ‘Betrokken zijn is de enige manier om niet somber te worden over de situatie.’
Tekst: Willem Claassen