Wie jongeren aan de boeken wil helpen, moet hen het belang van lezen laten inzien. Dat blijkt uit theorieën over motivatie, waarbij ‘relevantie’ cruciaal is. Maar hoe laat je jongeren die relevantie ervaren? Jeroen Dera onderzoekt hoe middelbareschooldocenten hun leerlingen het nut van lezen uitleggen en of ze daarmee aansluiten bij wat leerlingen ervaren. ‘Ik wil weten wat een docent zegt wanneer leerlingen zich afvragen waarom ze eigenlijk moeten lezen’, legt Dera uit. ‘Daarnaast vragen we leerlingen waarom zij zelf denken dat ze literatuuronderwijs krijgen, en onderzoeken we wat ze ervan leren. Zo krijgen we misschien wat meer grip op wat er aan de hand is.’
Want wat is er eigenlijk aan de hand? Door de generaties heen lezen mensen steeds minder als vrijetijdsbesteding. Die ontwikkeling lijkt nog eens versneld door de komst van social media en smartphones. Zorgelijk, vindt de onderzoeker. ‘Daarmee gaan ook de schoolprestaties van leerlingen achteruit. Ze zijn steeds minder goed in lezen op een abstract niveau. Gewoon de feitelijke informatie uit een tekst halen gaat nog wel. Maar echt lange teksten lezen, informatie structureren, nadenken over wát je hebt gelezen, dat lukt veel jongeren niet goed meer.’
Studieboeken in het plastic
Beter lezen leer je vooral door veel te lezen, en daarbij helpt het ook om met plezier te lezen. En laat het aan dat leesplezier nou net schorten in Nederland. Uit het internationale PISA-onderzoek uit 2018 bleek dat Nederlandse vijftienjarigen opvallend slecht scoren op leesplezier in vergelijking met leeftijdsgenoten uit andere landen en dat hun prestaties in leesvaardigheid een neerwaartse spiraal laten zien. Een kwart van de leerlingen leest zelfs zo slecht dat ze minder goed kunnen functioneren in de samenleving.