Vergrootglas met wetenschapper
Vergrootglas met wetenschapper

Oproep voor feministische pedagogiek in de academische wereld

Toen Annelies Kleinherenbrink, universitair docent voor gender en diversiteit in Artificiële Intelligentie, begon met haar baan aan de Radboud Universiteit, viel het haar op dat er geen officieel lokaal netwerk was voor docenten die geïnteresseerd zijn in feministische theorieën, methoden en pedagogische benaderingen. Dat moest veranderen en daarom startte ze samen met Katrine Smiet en Garjan Sterk de Feministische Pedagogiek Cirkel (FemPeC).

‘Onze mailinglijst groeide al snel tot wel meer dan honderd namen, dus veel van onze collega’s zijn oprecht geïnteresseerd in dit thema,’ vertelt Kleinherenbrink. Gedurende de afgelopen twee jaar hebben ze verschillende meetings georganiseerd om relevante thema’s te bespreken, intervisies te beoefenen en om hun ondersteunend netwerk te versterken.

Wat is feministische pedagogiek?

Feministische pedagogiek benadrukt hoe belangrijk het is voor studenten om sociale gelijkheid omtrent gender te begrijpen en te bestuderen. Verder zet het ook aan tot het in twijfel trekken van gendergerelateerde machtsverschillen, zowel in de collegezaal als op de universiteit in het algemeen. ‘Het is dus niet alleen lesgeven over feminisme, maar lesgeven op een feministische manier,’ legt Kleinherenbrink uit. Feministische pedagogiek sluit nauw aan op andere kritische benaderingen van de theorie, methode en onderwijs, zoals antiracistische pedagogiek en de dekolonisatie van het curriculum. Kritische pedagogiek kan emanciperend werken, omdat het ons bewust maakt van ongelijkheden en ongerechtigheden. Het wijst ons op verschillende manieren om met elkaar om te gaan en academische kennis te produceren. Kritische pedagogiek poogt een positieve sociale transformatie in gang te zetten. Dat is wat het zo interessant en essentieel maakt.

Moeilijke tijden

Feministische pedagogiek is een ongebruikelijke aanpak voor educatie omdat het onrechtvaardige systemen in twijfel trekt. Daardoor heeft het te maken met veel uitdagingen en weerstand. Deze uitdagingen kunnen veranderen afhankelijk van de instanties die zich erbij betrekken en het bredere sociale en politieke klimaat. ‘Bijvoorbeeld, tegenwoordig maken we regelmatig felle publieke discussies mee over zogenoemde ‘wokeness’. De progressieve politiek (evenals vormen van kritische theorie) komen onder druk te staan,’ zegt Kleinherenbrink.

Tegenwoordig maken we regelmatig felle publieke discussies mee over zogenoemde ‘wokeness’

 

Een oproep voor discussie en ontdekking

Kleinherenbrink benadrukt dat we op internationaal vlak steeds vaker zien dat boeken verboden worden, academici worden ontslagen en dat vakken of gehele programma’s worden gestopt. Dit is waarom haar collega Ea Utoft, eveneens gender & diversiteit wetenschapper, kort na de opstart van de FemPeC voorstelde om een bijzondere uitgave over dit onderwerp samen te editen voor het Tijdschrift voor Gender Studies (het Nederlandse/Vlaamse Blad voor Gender Studies). ‘We wilden het gesprek dat we begonnen waren met FemPeC verspreiden naar docenten buiten de Radboud Universiteit. Onze oproep voor papers stelde de vragen: wat houdt het in? Hoe kunnen we feministische theorieën en methoden doceren? En hoe kunnen we feministische pedagogiek beoefenen (evenals gerelateerde kritische theorieën en pedagogieën) in de huidige omstandigheden?’ legt Kleinherenbrink uit.

De feministische collegezaal: wat, waarom en hoe?

Docenten en leerlingen hebben in zo’n grote hoeveelheid reacties opgestuurd dat ze besloten om een dubbele uitgave te maken, gevuld met onderzoeksartikelen, essays en zelfs poëzie. Deze collectie met de titel “The Feminist Classroom: Pedagogies, Contestations, and Horizons,” is een open-access publicatie en kan online gelezen worden in Volume 27, Issue 2/3 | Amsterdam University Press Journals Online. Kleinherenbrink hoopt dat deze collectie een brede groep docenten, studenten en andere geïnteresseerden kan inspireren, steunen en informeren.

Zes studenten die in een collegezaal zitten tijdens een paneldiscussie

Nieuwe inzichten en verbindingen

Op 28 oktober organiseerden Kleinherenbrink, Utoft, Smiet en Sterk een symposium om deze publicatie te vieren. Meer dan zeventig collega’s en studenten van verschillende academische disciplines met een interesse in feministische pedagogiek waren op deze dag aanwezig. Verschillende auteurs van de speciale uitgave en andere aanwezigen wisselden ideeën en ervaringen uit over lesgeven tegen de stroom in, reageren op verzet en de ondersteuning en zorg binnen de wereld van de wetenschap. ‘Het is essentieel dat we de uitdagingen die we in onze banen tegenkomen bespreken en dat we de inspiratie, vrolijkheid en zorg delen die we kunnen vinden in elkaar en in het lesgeven als een academische gemeenschap.’