‘Voor het eerst wordt onze samenleving tegelijkertijd geconfronteerd met een vergrijzende bevolking, een stijgende levensverwachting en steeds minder mensen op beroepsactieve leeftijd per gepensioneerde. Het aantal bewoners in verpleeghuizen gaat in Nederland verdubbelen tussen 2019 en 2040. Dat heeft een grote impact op de verpleeghuissector, die ook nu al kampt met grote uitdagingen: een toegenomen vraag naar persoons- en buurtgerichte zorg, een stijgende co-morbiditeit bij bewoners en grote arbeidstekorten,’ zegt Lander Vermeerbergen. De universitair docent Organisatieontwerp en ontwikkeling is verbonden aan de Radboud Universiteit, en werkte samen met onder andere de KNAW aan een toekomstverkenning over zorggemeenschappen.
Toekomstverkenning
Eind maart brachten de onderzoekers 72 experts samen vanuit verschillende disciplines om de toekomstverkenning te starten. In een sessie van twee dagen verkenden niet alleen wetenschappers, maar ook ouderen, beleidsmakers, zorgprofessionals en anderen de toekomst van intensieve zorg voor ouderen in verschillende sessies.
Tijdens deze bijeenkomst werd gepoogd de verschillende sectoren bij elkaar te brengen. Dat is belangrijk voor een maatschappelijke uitdaging van dit formaat: je lost het alleen op met alle betrokken doelgroepen, en door echt alle problemen in beeld te hebben. ‘We zijn nu vaak geneigd om kleine veranderingen door te voeren, omdat de uitdaging zo groot en urgent is. Maar dat is niet toekomstbestendig genoeg en leidt tot suboptimale resultaten,’ waarschuwt Patrick Vermeulen, hoogleraar Organisatieontwikkeling en nieuwe organisatievormen bij de Radboud Universiteit, tevens betrokken bij het project.
Nieuwe sociaal contract
Uit de bijeenkomst kwamen enkele eerste inzichten naar voren. Vermeerbergen: ‘Zo moet er echt een nieuw sociaal contract komen tussen overheid, burger en zorgmarkt. Wat is het perspectief dat we ouderen in de toekomst kunnen bieden? Hoe houden we het duurzaam en toekomstgericht? Ook zien we dat veel zorg nu nog heel erg specialistisch georganiseerd wordt, alles gebeurt in op zichzelf staande silo's waardoor er risico is op dubbel werk. We moeten toe naar zorggemeenschappen waar de zorg die schotten overstijgt.’
‘Het allerbelangrijkste is dat daarbij de menselijke maat niet vergeten wordt. Beleidsmakers moeten zich verplaatsen in de mensen zelf: wat betekent een verandering in zorgaanbod nou echt voor iemand? Speel daar met je beleid meer op in. Het gaat over eigen ervaringen, emoties, autonomie. Wat wil je met je leven en wat wil je met anderen. We moeten weg van woorden als ‘financieren’, ‘instellingen’ en naar een ander, meer betekenisvol taalgebruik.’
Oplossing voor zorginfarct
De komende tijd gaan de onderzoekers aan de slag om de nieuwe inzichten uit te werken tot een nieuw, werkbaar model voor de zorg. Dat gebeurt onder andere door het in kaart brengen van bestaande initiatieven en het bestuderen van de impact daarvan, maar ook door te kijken naar de stappen die er in andere Europese landen al gezet worden. ‘Uiteindelijk gaat het bovendien niet alleen om het weten, maar ook om het veranderen: hoe zetten we dat inzicht om in actie? Als wetenschappers willen we samen met organisaties uit de praktijk, de overheid en burgers ons inzetten om een oplossing te bieden voor het zorginfarct.’