Martijn en Henk bij elektriciteitscentrale
Martijn en Henk bij elektriciteitscentrale

Planologen onderzoeken ‘kleurplaten’ energieregio’s

Om te voldoen aan de doelen uit het Klimaatakkoord wil Nederland steeds meer duurzame energie opwekken. Dertig energieregio’s vertalen de energieambities naar concrete projecten als zonnevelden en windparken. Hoe gaan die regio’s te werk? En welke factoren bepalen de uiteindelijke strategie? Promovendus Martijn Gerritsen en universitair docent planologie Henk-Jan Kooij doen er onderzoek naar. 

“Het Klimaatakkoord kun je vergelijken met een kleurplaat, waarop dikke lijnen en wat dunnere lijnen staan”, zegt Martijn Gerritsen. “Dat zijn de contouren van de klimaatambities. Energieregio's hebben als opdracht gekregen: kleur de plaat in op de manier die het best bij jullie regio past.” Nederland telt dertig van zulke energieregio’s. Daarin werken gemeenten, provincies en waterschappen samen met onder andere netbeheerders, energiecoöperaties en maatschappelijke organisaties. De regio’s leggen hun inkleuring vast in een document, de Regionale Energiestrategie (RES). Daarin staan keuzes en afspraken over duurzame energie, inclusief concrete projecten en een planning. Gerritsens onderzoek valt onder het project EXPLORE (EXPerimentaL gOvernance for the Regional Energy transition). “Daarin werken we samen met verschillende partijen, zoals andere universiteiten, energiecoöperaties, de Metropoolregio Eindhoven en de provincie Noord-Brabant”, zegt Henk-Jan Kooij, projectleider van EXPLORE.

Portretfoto Martijn Gerritsen

Energieplanologie

Het onderzoek laat zien dat de inkleuring van de ‘kleurplaat’ experimenteel is en verschilt per regio. Gerritsen: “Regio's als Zeeland en Flevoland waren voor de RES al best ver met het opwekken van duurzame energie. Gemeenten daar hebben al ervaring met samenwerking en het maken van beleid over dat thema. Andere regio’s staan soms nog helemaal aan het begin.” Naast de voorgeschiedenis verschillen ook de ambities en wensen van de energieregio's. “Het Rotterdamse havengebied kun je nu eenmaal niet verduurzamen met alleen een zonneveld of windpark. Daar moeten andere keuzes gemaakt worden dan in een landelijke regio met weinig industrie.”

De onderzoekers zien dat energiekeuzes soms botsen met ruimtelijke aspecten. Kooij: “Daarom is er een vorm van energieplanologie nodig. Daarbij kijk je niet alleen naar de opwekkingskant, maar ook naar de vraag hoe nieuwe vormen van duurzame energie moeten landen in het bestaande landschap. Het energienet wordt zo overvraagd dat we strategische keuzes moeten maken. Waar willen we de energie voor gebruiken: voor een woonwijk, een zonnepark, een bedrijventerrein? Niet alles kan overal.”

Tot nu toe zijn energie en ruimtelijke ordening echter twee gescheiden werelden, met elk hun eigen taal, tradities en werkwijze. Kooij: “Het is belangrijk dat die werelden gezamenlijk naar oplossingen zoeken.” Gerritsen: “Een eerste stap zou kunnen zijn dat beide partijen in kaart brengen wat de belangrijkste criteria zijn op basis waarvan ze besluiten nemen. Dat kan over en weer zorgen voor meer begrip.”

Portretfoto Henk-Jan Kooij

Reflectie bieden

Interactie met de samenleving is essentieel voor de onderzoekers. “Met de partners uit het EXPLORE-project zitten we elke zes weken bij elkaar om vragen te formuleren en onderzoeksresultaten te delen”, zegt Kooij. “Daarnaast delen we onze kennis via publicaties. Ook geven we gaandeweg het proces adviezen aan degenen die daadwerkelijk bezig zijn met de RES.”

Het onderzoek loopt tot 2024. Wat ze ermee willen bereiken? Gerritsen wil “een reflectie bieden op vragen als: hoe zijn de regio's te werk gegaan, waarom, en wat heeft dat opgeleverd op het gebied van governance? Ook wil ik graag een bijdrage leveren aan de vraag hoe je energieplanologie kunt vormgeven.” Kooij kijkt daarnaast naar de lange termijn: “Ik wil graag verder gaan op dit thema met deze partners. Want na het EXPLORE-project zullen we niet klaar zijn. We zullen sommige vragen hebben beantwoord, maar andere niet. Ik zou het geweldig vinden om daarna verder onderzoek te doen met elkaar.”

MARET onderzoekt maatschappelijke aspecten van energietransitie

Het EXPLORE-project waaraan Martijn Gerritsen en Henk-Jan Kooij werken is een van de zes projecten binnen onderzoeksprogramma MARET (Maatschappelijke Aspecten van de Regionale Energietransitie). Dat programma wil kennis en inzichten ontwikkelen over maatschappelijke aspecten van de regionale energietransitie en deze implementeren in beleid en praktijk. MARET is een initiatief van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES) en vijf provincies.

Contactinformatie

Thema
Duurzaamheid