Beeld bij programma Tipping Points
Beeld bij programma Tipping Points

Tij in klimaatverandering wel degelijk te keren (maar laat de zaak dan niet op z’n beloop)

Dat het klimaat verandert onder invloed van de mens staat onomstotelijk vast, maar dat wil niet zeggen dat we het proces niet kunnen keren. Dit zegt Marc Davidson, hoogleraar filosofie van duurzaamheid en een van de sprekers op een avond over ‘tipping points’. Het is volgens hem complexer dan klimaatactivisten doen geloven. ‘Met waarschuwingen dat het 2 voor 12 is schieten we niks op.’

Een welbekende ‘tipping point’ is de 1,5 graad opwarming van de aarde: als die in 2030 wordt bereikt – ten opzichte van het pre-industriële niveau – zijn de gevolgen onomkeerbaar. Dit is niet de denkrichting van Marc Davidson: ‘Ik ontken niet dat er tipping points zijn, maar wel waar ze precies liggen en hoe ze op elkaar inwerken.’

De waarschuwing dat het 2 voor 12 zou zijn, is aan Davidson niet besteed. ‘Ik zie niks in de metafoor van de klok. Regelmatig wordt het gewoon 12 uur en is er niks gebeurd. Doemscenario’s uit het verleden kloppen vaak niet, en dan werkt de waarschuwing averechts: “kennelijk is er nog genoeg tijd”, denken mensen dan. Het gaat ten koste van de geloofwaardigheid van je boodschap.” Want een boodschap heeft Davidson wel: ‘De klimaatverandering zet door, en hoe langer we wachten, hoe moeilijker het wordt het proces te keren. Er is alleen geen scherp kantelpunt.’ 

Marc Davidson

Twintig omslagpunten

De anderhalve graad opwarming is nog maar een van de tipping points: inmiddels zijn er twintig geïdentificeerd, en die spelen allemaal op elkaar in. Denk aan watertekorten, voedselzekerheid en gevolgen voor de economie. Die verwevenheid maakt het juist zo complex om voorspellingen te doen, zegt Davidson. Bovendien is er een samenhang met verwante velden, zoals de technische vooruitgang en de rol van de overheid. ‘Om het tij te keren is een heel streng beleid nodig. Dat zijn allemaal onzekere factoren.’

Ook klimaatactivisten nemen deel in het samenspel van factoren. Aan de ene kant omarmt Davidson de klimaatacties: ‘Ze spelen een goede rol in het wakker schudden van de samenleving.’ Maar tegenover hun stelligheid plaatst Davidson twijfel. ‘Daar ben ik academicus voor. Er is veel om over te twijfelen.’ Maar over een ding twijfelt ook hij niet: ‘Dat wij mensen het klimaat veranderen, en als we het op z’n beloop laten, wordt het alleen maar erger.’ 

Positieve omslagpunten

Dat tijdelijke omslagen goed denkbaar zijn, wordt tijdens de avond belicht door Sibel Eker, onderzoeker ‘system dynamics’ van de Faculteit Managementwetenschappen. Zij verdiept het concept van ‘tipping points’ met de ‘positieve omslagpunten’, lees: de kritieke drempels in sociale systemen die, eenmaal overschreden, kunnen leiden tot snelle actie voor klimaatverandering en duurzaamheid. ‘Deze verwijzen naar gewenste dynamieken die we proberen vast te leggen’, aldus Eker, ‘In tegenstelling tot de omslagpunten in het klimaat die we beter kunnen vermijden.’

Tipping points: Usefull or disturbing? Debat van Radboud Reflects op maandag 16 september, 20.00 uur, Lux. Met systeemwetenschapper Sibel Eker en Marc Davidson. Voertaal is Engels. Meer informatie en inschrijving via deze link.

Contactinformatie

Thema
Duurzaamheid, Filosofie