Van romantiek tot racisme: Onderzoek naar reacties van fans op antiracistische kritiek op ‘Gone with the Wind’

De recente golf van morele bezwaren tegen kunst en populaire cultuur breidt zich ook uit tot werken uit het verleden, zoals de Hollywoodklassieker Gone with the Wind (GWTW) uit 1939. De film wordt al lang bekritiseerd omdat hij pijnlijke stereotypen van gekleurde mensen in stand houdt, het Antebellum South verheerlijkt en de verschrikkingen van de slavernij negeert. Ondanks de protesten blijft GWTW zeer populair, vooral onder witte vrouwen. Om te onderzoeken hoe fans van GWTW de film ervaren en evalueren in het licht van de meer recente golf van antiracistische kritiek, voerden onderzoekers van het Radboud Institute for Culture & History (RICH) een open vragenlijst en follow-up interviews uit.

Gone with the Wind, een Hollywoodklassieker uit 1939, werd in juni 2020 tijdelijk verwijderd van streamingdienst HBO Max vanwege de controversiële inhoud. De film vertelt het verhaal van Scarlett O'Hara, een witte vrouw die na de Amerikaanse Burgeroorlog haar plantage en status terugwint, en speelt zich af op een katoenplantage in Atlanta, Georgia, in de jaren 1860. Kort na de verwijdering was de film opnieuw te zien bij HBO Max, maar nu met een inleiding van Jacqueline Stewart, een Afro-Amerikaanse filmwetenschapper, die de vertekende weergave van de geschiedenis en de ongemakkelijke en pijnlijke impact ervan op de kijkers in de juiste context moet plaatsen.

Enquête & interviews

De opkomst van politiek geladen kritiek op kunst en populaire cultuur in de reguliere media heeft geleid tot progressieve morele bezwaren tegen kunstwerken uit het verleden. Hoe gaan liefhebbers van zulke werken om met deze kritiek? Liedeke Plate, cultureel theoreticus, Marcel van den Haak, kunstsocioloog, en Selina Bick, masterstudent literatuurwetenschappen, voerden een onderzoek uit om de vraag te beantwoorden hoe fans van Gone with the Wind de film ervaren en evalueren in het licht van antiracistische kritiek, en hoe hun ervaringen en evaluaties in de loop der tijd zijn veranderd. De onderzoekers gebruikten een open vragenlijst en follow-up interviews, met zowel gesloten als open vragen.

Op de online enquête reageerden 38 mensen, waaronder 29 vrouwen en acht mannen, geboren tussen 1939 en 2000, van wie zeventien de film zes keer of vaker hadden gezien. Zeven mensen werden geïnterviewd als follow-up. Veel respondenten identificeerden zich als fans van GWTW en gaven aan emotioneel betrokken te zijn bij de film.

Projector

Drie hoofdlijnen

De enquêteresultaten brachten drie hoofdlijnen onder de respondenten aan het licht. De eerste groep dacht niet na over de behandeling van ras in de film, terwijl de tweede groep de film verdedigde. Maar de derde groep had dubbele gevoelens en probeerde te onderhandelen over zowel dominante als oppositionele lezingen. De meesten van hen vonden de film nog steeds goed, maar ze "krompen ineen bij de slavengedeelten". Het racisme in de film maakt het "moeilijker om naar te kijken" en veroorzaakt "schokkende" gedachten en "droevigere" gevoelens waarmee ze "moeten leven", maar ze voelen zich gerechtigd om zich er niet volledig van te distantiëren. Deze groep zoekt manieren om hun kritiek te combineren met redenen om de film nog steeds goed te vinden, zoals de visuals en de "nog steeds relevante" relaties tussen de witte hoofdpersonen.

Concluderend bleek uit het onderzoek dat sommige respondenten niet nadenken over de behandeling van ras in de film, maar dat anderen de film verdedigen of proberen te onderhandelen over de verschillende interpretaties. Ondanks de problematische aspecten van de film identificeren veel fans van GWTW zich nog steeds met de hoofdrolspeler en vinden ze het moeilijk om met kritiek op de film om te gaan.

Lees het volledige artikel

Contactinformatie

liedeke.plate [at] ru.nl