We hopen natuurlijk allemaal dat het onderwijs gelijke kansen biedt voor ieder kind. Dat is helaas niet zo
Eén van de oplossingen is de ‘brede brugklas’: in de onderbouw van de middelbare school zitten leerlingen met verschillende basisschooladviezen bij elkaar in de klas, zodat ze op latere leeftijd makkelijker van onderwijsniveau wisselen. De laatbloeier krijgt zo de kans om zich te ontwikkelen, leerlingen ervaren minder werkdruk, en er is meer aandacht voor sociale ontwikkeling. Een goed idee? Op die vraag wil Floris Burgers, onderwijsantropoloog aan de Radboud Universiteit een antwoord krijgen.
‘Kansenongelijkheid begint op z’n minst al op de basisschool’
Burgers onderzoekt hoe sociale ongelijkheid en onderwijs met elkaar verweven zijn. ‘We hopen natuurlijk allemaal dat het onderwijs gelijke kansen biedt voor ieder kind. Ongeacht waar je vandaan komt, hoe je eruitziet en hoe jij je identificeert. 'Dat is helaas niet zo’, begint Burgers. Het laatste rapport over de staat van het onderwijs van het ministerie van OCW benadrukt dit; een belangrijk moment waarop kansenongelijkheid voorkomt is het basisschooladvies voor de brugklas. Zo krijgen leerlingen met wetenschappelijk geschoolde ouders vaker een hoger niveauadvies dan leerlingen van wie de ouders op z’n hoogst een mbo2 afgeronde opleiding deden; zelfs als hun prestaties vergelijkbaar zijn. Er spelen dus meer dingen mee dan dat je een ‘laatbloeier’ bent of ‘gewoon erg onzeker’. Burgers vraagt zich af of de brede brugklas goed werkt om deze ongelijkheden aan te pakken. Want wat op papier zo goed klinkt, gelijkwaardigheid in de klas, kan in de praktijk toch anders uitpakken.
In een ideale wereld is het onderwijs ingericht op hoe ver een leerling zelf zou willen gaan, niet op wat die leerling volgens een leerniveau zou moeten kunnen
Is de brede brugklas wel een oplossing?
‘Uit eerder onderzoek blijkt dat het uitstellen van het niveauadvies de kansengelijkheid bevordert, maar we weten nog niet op welke manier brede brugklassen daarbij kunnen helpen’, zegt Burgers. Het verschilt namelijk per school hoe de brede brugklas wordt ingericht. Het basisschooladvies kan op de ene school bijvoorbeeld meer meespelen bij docenten dan op andere scholen. Die verschillen kunnen ook leiden tot verschillende resultaten van de brede brugklas, waardoor dit systeem niet overal even goed werkt. Kortom, de brede brugklas heeft behoefte aan meer wetenschappelijk onderbouwing.
Onderzoek naar onderwijs is geen bureauwerk
En als je echt wil weten hoe het er in brede brugklassen aan toegaat, hoe leerlingen met elkaar omgaan en welk effect het op hun schoolprestaties heeft, kun je niet alleen maar achter je bureau zitten; je moet erheen om te zien wat er gebeurt. Hoe doe je dat in een brugklas? ‘Normaal gesproken doen antropologen mee met de dagelijkse gang van zaken om zelf te ervaren hoe iets in elkaar zit, maar dat is in een brugklas wat lastiger’ zegt Burgers. De onderzoekers kunnen bijvoorbeeld niet zomaar meedoen met de gymles. ‘Als onderwijsantropoloog observeer ik in dit geval dus iets meer van de zijkant’, zegt Burgers. Samen met collega’s gaat hij eerst bestuderen hoe alle verschillende brede brugklassen eruitzien en hoe ze van elkaar verschillen. Daarna kijken ze naar hoe de leerlingen zich individueel ontwikkelen. Ze letten daarbij op motivatie, zelfvertrouwen en leerprestaties. ‘Bij elkaar opgeteld hopen we met scholen te laten zien dat brede brugklassen verschillend worden ingericht en dat dit voor- en nadelen heeft voor de kansengelijkheid. Op die manier kunnen we hopelijk de succesfactoren gaan herkennen’.
In plaats van je schoolloopbaan op één niveau in te richten, kun je dat ook per vak doen en bijvoorbeeld werken naar een diploma op maat
Op naar een rechtvaardiger schoolsysteem
‘In een ideale wereld is het onderwijs ingericht op hoe ver een leerling zelf zou willen gaan, niet op wat die leerling volgens een leerniveau zou moeten kunnen. Misschien is het daarom zo’n slecht idee nog niet om het basisschooladvies helemaal los te laten’, zegt Burgers. In plaats van je schoolloopbaan op één niveau in te richten, kun je dat ook per vak doen en bijvoorbeeld werken naar een diploma op maat. De brede brugklas heeft veel potentie om daaraan bij te dragen, maar dan moeten we eerst weten wat de succesfactoren zijn. Zo werken we aan een flexibeler en rechtvaardiger onderwijssysteem dat beter aansluit bij de unieke talenten en ambities van elke leerling. Ongeacht waar je vandaan komt, hoe je eruitziet en hoe jij je identificeert.
