Poirters vervolgt: ‘Bovendien kwamen de meeste zusters in vroeger eeuwen niet veel buiten. Alleen op het terrein rondom het klooster. Door te lezen, kwamen de vrouwen toch in contact met het leven buiten het klooster.’
Het grote boek
Door jarenlang alle oude boeken van Soeterbeeck te analyseren, lief en leed van de zusters te bestuderen en namen in boeken te herleiden naar bewoners van het klooster, heeft Poirters het gevoel dat hij die bewoners beter heeft leren kennen.
Ook is er uit de samenwerking met Kienhorst een belangrijke publicatie voortgekomen, genaamd: Book Collections as Archaeological Sites. ‘702 pagina’s over het lijden en het gebruik van deze kloosterboeken. Vooral handig voor mensen met slapeloosheid of om naast de deur te leggen voor het geval er een inbreker binnenkomt,’ grapt Poirters. ‘Dit werk is in 2023 uitgegeven door een academische uitgever en kost meer dan 200 euro. Onbetaalbaar dus voor de particulier.’
Het was de wens van de onderzoekers om deze onderzoekersresultaten ook toegankelijk te maken voor een breed publiek. ‘Na de boekpresentatie werden Hans en ik aangesproken door Wouter Prins, senior-conservator van Museum Krona in Uden. Hij stelde voor om ons verhaal van de zusters en hun boeken te vertellen in zijn museum.’ En dus nodigde Prins beide onderzoekers uit om hun onderzoek te vertalen naar een tentoonstelling voor iedereen.
Geen schoonheidsprijs
Inmiddels is die tentoonstelling, Graven in boeken, er. Maar dat was – net als de totstandkoming van ‘het grote boek’ – een heel proces. ‘Alsof je een boek wilt verfilmen. Dan is de film ook weer heel anders dan het boek.’ Poirters denkt na: ‘Niet per se slechter, maar anders. Ook hier moesten we een boek vertalen naar een ander medium, in de hoop dat de boodschap net zo goed overkomt als in het boek zelf.’
En die vertaalslag ging ook niet bepaald van een leien dakje, want de boeken verdienen nu niet de schoonheidsprijs. ‘Hans en ik wilden natuurlijk de boeken laten zien, maar er was een praktisch bezwaar. We hadden nu eenmaal niet de luxe om de meest prachtige boeken in een vitrine te kunnen leggen. Nee, wij hadden te maken met kapotte en gebruikte boeken. We concludeerden al snel: een traditionele boekententoonstelling gaat het in ons geval niet worden.’
Fotograaf Anton Houtappels heeft de versleten boeken in detail op de gevoelige plaat gelegd. Zijn foto’s zijn op groot formaat te zien in Museum Krona. Door naar de foto’s te kijken, voel je soms de scheuren in het papier.
‘Net als ons boek is de tentoonstelling opgezet als het werk van een archeoloog.de werkwijz. Hoe dieper een archeoloog graaft, hoe verder hij teruggaat in de tijd. Zo beleef je dat ook als je Graven in boeken bezoekt. De eerste zaal brengt je naar de jaren ’50. Een belangrijk jaar is 1958, want toen werd de bibliotheek in Soeterbeeck opnieuw ingericht. Hoe verder je doorloopt, hoe verder je teruggaat in de tijd. Tot in de 15e eeuw.’
Pensioen
Nu alle werkzaamheden voor de tentoonstelling zijn afgerond, komt er ook bijna een einde aan de samenwerking tussen Poirters en Kienhorst. ‘Hans is inmiddels gepensioneerd. We maken nog één boek samen, over een zeventiende-eeuwse briefwisseling van zusters van Soeterbeeck met de bisschop van Den Bosch, en daarna is het afgelopen. Dat zal even wennen worden na jaren vele uren samen te hebben doorgebracht. We hebben ons allebei jarenlang verwonderd over het kapotte boek. En we zagen ondanks de ellendige staat altijd de schoonheid ervan in..’
Graven in boeken
Graven in boeken nodigt bezoekers uit om anders naar boeken te kijken: als objecten, als dragers van geleefde geschiedenis. De expositie is tot zondag 11 januari te bewonderen in Museum Krona en kan worden beschouwd als een ‘ode aan het kapotte boek’.
Het project is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de Universiteitsbibliotheek van de Radboud Universiteit, Stichting Kunstpatrimonium Soeterbeeck, het Titus Brandsma Instituut, fotograaf Anton Houtappels en Hans Kienhorst en Ad Poirters.
Wil je twee tickets winnen voor de tentoonstelling?
Museum Krona verloot twee keer twee tickets. Wat moet je doen? Mail naar recharge [at] ru.nl de reden waarom jij graag deze tentoonstelling wil bezoeken. De redactie neemt contact op met de winnaars. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.
Wil je bijdragen aan het behoud van Collectie Soeterbeeck? Dat kan hier.
